H— Ako lang siguro to pero yung "A Thousand Years" sounds like the ultimate selfie track. Haha
R—
H— May "mala-debut, it's my time to shine" ere yung kabuuan ng kanta pag naririnig ko. Haha
D— uy may sinasabi ang kantang yan tungkol sa longing, at sa mga protracted war
H— Talaga? Haha. Ngayon ko pa lang totoong babasahin ang lyrics. Taympers.
D— T: BASA!
H— Ayan na!
Ang obsessive at juvenile! Parang yung na-realize ko nitong mga nakaraan sa kakapanood ng mga hangout films (Dazed and Confused) at pagkabasa ng isang review re: Salinger biopic kanina at dahil don, napaisip about coming of age film (and/or YA lit).
Every breath,
Every hour has come to this
One step closer
drama is the ultimate theme for the ultimate millennial subject.
R—
H— Taympers: kanta pala to sa Twilight? :)
D— Millennial din naman ang source. Consider:
Heart beats fast
Colors and promises
How to be brave
That's classic youth-oriented rhetoric condensed: Passion / Membership, an orientation toward a goal one might or might not achieve during his or her lifetime / Passion, part deux. As ultimo as Rizal, as tinubuan as Boni's lupa (kanta ito sa "Breaking Dawn," o kitams, Rizal talaga. Cf: Simoun and Basilio converse)
H— Intense! "a goal one might or might not achieve during his or her lifetime" - Kahit alam ito, may obsession sa present at sa mga hakbang/proseso:
I will not let anything
Take away
What's standing in front of me
There is that goal but here is the struggle attitude. Then, "I'll love you for a Thousand more". Nothing ever ends moda.
D— "There is that goal but here is the struggle attitude." Di ba lang?
Every hour has come to this
One step closer
At every (other) point we have the tension between the protracted and the immediate, the urgency and the incredible incapacity of the hoped-for to be right-here, right-now
R—
H— Taas-kamaong pagpupugay sa mga nakikibaka, hellsyeah. This is it, capture the moment! Sumelfie! *violin bleeds* Hehe
B—
Ipinapakita ang mga post na may etiketa na julien. Ipakita ang lahat ng mga post
Ipinapakita ang mga post na may etiketa na julien. Ipakita ang lahat ng mga post
Ene 12, 2015
Huntahang Monico Atienza: “KAIBIGAN XIV”
Bawat salita’t panalita
ay may teorya, maiteteorya;
maipaliliwanag, malilinaw,
ibig sabihin.
Pagtulang biseral o serebral,
meron din; di nakakaiwas
pati paglulubid ng buhangin.
Pagkapayaso ko’t tangkang tulain
sa silong teorya’y salikop din;
kundi nga, di na ta konsistent.
Salita’t panalitang nakararami,
di dapat pigilin dapat alamin;
mapaglimi, usisain.
Sila ma’y may sasabihin,
sinabi na nga—maging
ang pinakamunti, pinakamangmang.
Pigilin ang teorya’t pinatay mo sila.
HANI— Natuwa akong basahin ito dahil may sort of urgency na magpahayag ng abstrakto ("serebral" daw) sa pamamagitan ng raw, authentic at second nature na paraan. Ang fluid ng paglilipat ng diction mula sa "teorya" to "paglulubid ng buhangin" to "di na ta konsistent" pero patok.
Lalakihan ko na rin agad. Dahil pantao ang pamagat na "KAIBIGAN XIV," sino ang sini-sila dito?
"Sila ma'y may sasabihin"
"pinatay mo sila"
DNS— Palagay ko ang sila rito ay " pinakamunti" at "pinakamangmang," alingawngaw mula sa "Desiderata" na tahasang aaminin ni Atienza sa "KAIBIGAN XV": "May salita ang maliit at mangmang, / di lamang sa DESIDERATA— / sa totoo at lipunan man, / maniwala ka Kaibigan". Sino ang kaibigan? Maaari bang i-profile ang kaibigang ito, kung nasaan sa lipunan, ano ang pinag-aralan, atbp?
HANI— Hindi ko na mahintay na sumagot si Tilde ng "milktea crowd" at mag-aagree ako sa kanya. Argumento ang tula pero impormal. Parang isang FB status o comment nga e. KAIBIGAN = your favorite Facebook friend. Kabataang petiburges, maaaring nasa kolehiyo o natapos na, isang intelektwal na articulate, marahil. Hindi mangmang o maliit, panigurado. Or at least may ganitong self-aware na pagtangi sa sarili.
Tanong: Hindi na naabutan ng may-akda ang FB, tama? O nauna nang naisulat ang tulang/mga tulang ito. Astig kung ganun!
DNS— Pre-FB. Pre-Friendster pa nga. 29.VII.93 ang datestamp ng tula ayon sa pinaghanguan.
HANI— 90s... Kung ganun, salimbayan nga ng mga biseral (paglulubid ng buhangin) at eksistensyal (pagkapayaso ko) na feels, mga pasalitang irony on so many lvls (di na ta konsistent), at big ideas, at aakalaing walang sinasabi ang mga ika nga ay "pastiche" c/o MTV. Pero ang paalala dito, kaibigan, "sila ma'y may sasabihin / sinabi na nga" Nagresonate yung "social being determines consciousness" ni Marx sa sinasabi ng tula hinggil sa teorya. Parang, hindi kawalan ng teorya ang problema mo sa kanila, kaibigan, kundi ang hindi mo pagkilala na may teorya "maging / ang pinakamunti", "may sasabihin" lagi, dapat lamang "mapaglimi, usisain." Nag-stem ang di pagkilala, sa tingin ko, sa chicken-and-egg na mauuna ang teorya sa praktika. Ang sinabi dito, no, existence mismo, maging "pinakamangmang" singilin mo ng teorya, meron yan.
DNS— Kahit nga sa antas ng salita, magkaibang uri ng pera ang "salita" at ang "teorya". Barya lang ang "salita" pero sino lang ang afford ang mga salitang gaya ng "teorya"? Gayumpaman, hindi porke wala silang salita para rito ay awtomatiko nang wala na sila nito. Na isa na sa pinakamahahalagang liksyon ng tula. Sorpresa rin ang salitang payaso. Ibig bang sabihi'y holy fool o court jester na tipong nag-iisang makapagsasabi (nga lan'y pabalang, patawa, patula) ng mga bagay na hindi maaaring marinig ng mga bosing? Insidental na may pagkapayaso rin talaga si Atienza, palangiti, magaang kausap. Isang clip bilang patunay.
HANI— "magkaibang uri ng pera ang 'salita' at 'teorya.'" Which brings into question: sino/ano ang nagdidikta ng value sa wika. Hindi ba madudulas ang persona dito, kung sa pag-assert na maglimi, usisain ang teorya ay naiaangat ang value ng ganitong diskurso (na mas type ng kausap na kaibigan, I assume) over the barya-baryang panalita ng nakararami (na wala mang diskurso, nagsasabuhay ng teorya)?
"Pigilin ang teorya't pinatay mo sila." ang sagot ng tula. The irony: buhay mismo ng munti at mangmang ang teorya. Sa kanilang salat sa salita, ang tanging yaman na lang ay ang sinasabi.
____________
Kung hindi ang bosing, ang audience ng payaso ay ang Kaibigan pa rin. Kailangan ang pabalang, patawa at patula maski may preference ang Kaibigan sa mas serebral, pero ba't hindi rin pawang antas ng baryang salita ang ginamit sa tula? Mukhang ibang pera rin. Ano'ng value ng pagpapakapayaso nito at ano ang tangkang tulain?
____________
Nasilip ko ang clip! At nakita rin nga ang sinasabi sa tula. Sa pormang kwentuhan w/ your favorite tito over bottles of Pilsen, idikit ba ang salitang "militante" at "imperyalismo" sa "kaming magbabarkada noong high school." ICWYDT, Prof. Nick!
DNS— "Which brings into question: sino/ano ang nagdidikta ng value sa wika."
Palagay ko natumbok mo ang problema ng persona, at maaaring ang motibo mismo ng tula. Ano mang uri ng language engineering ay social engineering din, may pinapaborang iskema. Yang sa CHED, anong iskema ang pinapaboran niyan? Itong sa UPLB na token/barya lang pagpapahalaga sa Filipino: sino ang pinapaboran niyan?
Isa pang pagbasa sa huling linya: Lahat ng panimbang sa mga pananalita, pag-uusisa, at paglilimi ay nangyayari sa aktibidad ng teorya. Dito napauusbong ang mga nakatagong patibong ng wika. Bago ka pa pumasok sa pag-usisa sa pork, sa paglatag ng bargaining agreement, sa pagbuo ng posisyon sa paligid ng kay Laude, ay maaaring talo ka na dahil ang larangan mismo (at ang premyo), wika, ay pabor na sa kalaban, patriyarkal na halimbawa, o pabor sa market.
Halimbawa, ituturo sa iyo na asset mo ang mukha mo, ang balakang mo, ganyan. Ibinubugaw ka na pala ng wika.
____________
Mukhang si Kaibigan kasi, mas masaya sa antas ng teorya, at siguro hindi nakikita ang papel at/o dirkesyon ng teorya: ang pagpapalaya. Makikita si "Kaibigan" palagay ko, tuwing may mga komento kung saan sinisisi ang "munti" at "mangmang" sa pagboto sa ganito o sa ganyang tao. Parang wow, sige, talagang ginusto nilang iboto yan para nakawan sila ano?
Kailangan pa ring busisiin ang mga terminong "munti" at "mangmang". Kapag sa showbiz naririnig natin lagi: "para ito sa maliliit". Parehas lang ba kapag galing sa ganitong mga "pilantropo" at kapag galing sa ganitong makata/propesor?
Siguro'y dinagdagan ko lang (nang hindi pa nasasagot) ang mahalaga mong tanong: "Ano'ng value ng pagpapakapayaso nito at ano ang tangkang tulain?"
____________
Ganyan talaga siya sa tunay na buhay, Hani. Swabe lang e.
HANI— Sa teorya "napauusbong ang mga nakatagong patibong ng wika."
Si Kaibigan "siguro hindi nakikita ang papel at/o direksyon ng teorya: ang pagpapalaya."
Di kaya napiling solusyon ang pagpapakapayaso at pagtula sa paglalantad ng patibong at gayundin, sa paglalatag ng direksyon ng teorya habang heto't nagsisilbi sa court ng bosing? Hindi dahil safe na maskara ang pagpapatawa kundi dahil ang paraang ito, kung successful, ay pagsuway at pagbasag sa anumang value na nilalagay sa salita at sa kung paano dapat gamitin, sino lamang ang dapat gumagamit, etc. Mockery ito di nga lang ng sinasabi, kundi ng value na inaatas sa salita at paggamit, sa pambubugaw, y'know: eto ba teorya, serebral, up yer arse poetica? Let's talk econ, "wala nang mura kundi putang ina." I mean, I know bad words, pero mas bad pa ba sa deception ng oil cartel? May shock factor ang mga ganito kay Kaibigan, guguho ang tore at madi-disorient sya, at from the rubbles/rabbles, dadamputin ang mga piraso ng teorya, at bulgar na ilalantad ng mga grotesque na kawirduhan nang may laya sa mga patibong ng value-laden na wika. Uncomfortable at masama man ang loob, mapapausisa at limi si Kaibigan mula sa pagkawasak ng nakagisnang retorika, tact, etiquette, form. Kung hindi pa rin sa kabila ng paglalantad, unfriend. Chos
DNS— How is this friend constructed in relation to the persona? Is the poet extending a sincere hand of friendship? Or friend in the sense of "bos" / "tol" / "manang" that we label passing acquaintances to make small talk or little requests?
Or could they already be friends, colleagues or students who live in theory but don't know any better? And why reiterate friendship? Could the poet be worried that his words would fall flat without displaying claims to solidarity?
TILDE— hmmm... tatangkain ko lang isuma yung mga nakuha ko sa diskusyon, isuma yung mga bahaging nagrasp ko at, at da same time, gagamitin ko rin sa mga idadagdag (sana may maidaragdag pa!) na punto. una, yung binanggit ni Hani (sana hindi ko malift outta context), implying na existence > theory and practice. hindi chicken and egg ang theory and practice dahil the stuff both are made of ay existence. ikunek ko abruptly ke Dennis, wika = existence, theory and practice na ang the rest ng mga panlipunang isyu.
ngayon itong mga bits of info na ito, kung ikukunek ko sa KAIBIGAN, hm..., requisite ang pananalita/wika/existence para magkaroon ng teorya at mas nagiging tunay ang teorya kung nakabatay ito sa existence, ie hand-to-mouth existence, ng nakararami—na ironically sila ring pinakamunti (hindi kaunti) at pinakamangmang. ang naalala ko rito, yung tendency ng pagiging anti-theory/anti-intellectual na para bang walang maidudulot na anuman ang intelektwalisasyon.
at ang magkaibigan (eto na Hani!) e tila naguusap lang sa milkteahan, pero ang isa sa kanila e involved sa nakararami/pinakamunti/mangmang, kahit na hindi yun ang kinagisnang buhay, samantalang ang isa (ang Kaibigan ng persona), ay tila nagrarant lang sa facebook ng anti-anything. ngayon, hindi ko na maarticulate kaya irerekomenda ko na lang na panoorin ninyo ang "The Waldo Moment" Episode ng seryeng "Black Mirror," si waldo ay isang cartoon na anti-everything, na kung tutuusin anti rin sa sarili niya, kung galit sya sa lahat. ganoon si Kaibigan, batay sa aba kong pagbasa: ayaw ng teo-teorya shit—high theory man ito o tabloid.
ayun muna, mga Kaibigan haha. sana may naimabag. (also, minsan sa social media ginagamit din ang "kaibigang [name ng commentor here]" kapag kausap ng isang tao ang hindi niya kilala PERO tinutunggali niya sa thread, pero syempre social media ito, so, hindi naman maipipinal na unibersal ang anumang gamit ng term of endearment tulad ng "kaibigan")
DNS— Iniisip ko nga rin ang ganyang moda, "hinahon, kaibigan," kahit hindi naman talaga kakosa, pero yung nga, wala kasing magaganap na diskurso (o tula) kung up masyado si hostility at down sobra si common ground. Mahinahong bagong taon, mga kaibigang Hani at Tilde, hwehehe.
HANI— Nahirapan ako mag-assume from the language of the poem kasi parang unconscious decision naman yung tono ni persona, parang second nature. He could be talking to anyone and I couldn't imagine him interacting sa ibang paraan. Ganun din sa flow ng kwentuhan, whether sya nagsimula o hindi, pwede nyang dalhin ang tema at tono towards this end. But clearly, it's a craft, yung pagkapayaso. May method at proseso that won't work unless you completely forget about it and let it into your system. Swabe lang dapat, hindi hostile at hindi rin patronizing.
Huli na ito para sa 2014! Happy New Year, Sir Dennis and Tilde! More teorya and praktika till kingdom come!
DNS— Siguro magandang ikasa natin yung dalawa pang tula sa link para makita kung "ta konsistent" o consistently inconsistent ang "kaibigan" at persona. Pero sa ngayon, oo, magandang ikwalipika pa ang pagkapayasong ito, kung nasaaan ang halakhak (kung matutukoy), ano ang direksyon.
HANI— Onward sa dalawa pang tula!
May huling hirit lang ako sa anti-intellectualism na binanggit ni Tilde: ito ba ay isang ideolohiya o phase lamang sa pagkatuto ni Kaibigan? Marahil masasagot nito ang pagturing sa kanya ni persona: sya ba ay hinahamig o antagonistikong (pero subtle at clever) nilalantad ng payaso?
DNS— Maaari ngang phase, at baka kaya "kaibigan" ay dahil kaunting kabig na lang ay magkasama/magkaantas na sila. Kung gayon, maaaring dumaan din si persona/payaso sa phase ni friend. Maaari rin namang general statement din itong " Pigilin ang teorya’t pinatay mo sila." Paraan lamang ng paglatag ng kongklusyon at walang ispesipikong "you" sa isip, malasalawikaing pagsabi kung saan maging ang kaibigan o ang mambabasa ay hindi talaga pinagsasabihan.
TILDE— teka hindi ko sure kung ako lang to or wat: yung "Pagkapayaso ko (...)" may dalawang dating: 1) yung present phase na sinasabi ni Hani, current phase, clown-ness, being payaso; at/o 2) yung phase na tapos na, where "pagkapayaso" e contraction ng pagkatapos+word, parang "pagkagraduate." posible yung latter dahil naglalaro na rin naman sa salita yung persona. ngayon kung uubra ang parehong pagkapayaso, parang mas nagiging hamig mode yung persona ke kaibigan? ata.
DNS— Kung #2 ang uubra, e di maaaring nasa payaso-phase na si friend (ang dating phase ni persona) kung saan dismiss-this dismiss-that. Or, police-this police-that. Kung matutukoy rin bilang grammar nazi si (supposed) anti-theorist.
Pwede na bang humingi ng tig-isang huling komento mula sa mga mambabasa, Hani, Tilde? Talakayin ang mga hindi pa natalakay, isulong ang hindi pa naisusulong. Maigsi o mahaba, pwede ring cryptic, pa-obscure, ganyan.
TILDE— yes, nasa payaso phase, i guess? ang naalala ko rito e nihilismo ni The Comedian, e. na, ewan ko, bordering na sa Kanan. "since joke naman ang lahat, pak ol dis shet," sabi ni Kaibigan. sabi ni Persona, "kung pak ol dis shet, dinamay mo yung mayoryang nagtatangkang maging better place ang mundo para sa uri nila." sa ganitong pag-rephrase, tila pinarerekonsider ni Persona kay Kaibigan ang pakyu-all attitude. samting na relevant sa panahon natin ngayon. salamat sa huntahang ito. magandang simula ng taon.
HANI— Sa tingin ko rin mapanghamig ang istilo at tangka, at ang magaling, at the same time ay clever at careful din ang persona sa mga bitaw dito kay kaibigan. Imbis na direktang lumilinya, parang tesla coil ang control, naglalaro. May danger din dito na maka-antagonize ng kausap pero makabuluhan dahil kung di man makumbinsi, ito na rin siguro ang pag-uunfriend, paglalantad ng kabalintunaan ng nihilismo at anti-intellectualism. Sa huli, kumakapit ka rin sa isang teorya na pinaglalaban mo mata sa mata, wika sa wika. May sinasasabi ka at sinabi mo na nga, so your argument is invalid. Hehe
DNS— Sa aking palagay, mahalagang dibdibin ang lihim ng 'payaso': kung paano naging usapin ng buhay at kamatayan ang teorya—at wika na rin—at maging pagtula.
ay may teorya, maiteteorya;
maipaliliwanag, malilinaw,
ibig sabihin.
Pagtulang biseral o serebral,
meron din; di nakakaiwas
pati paglulubid ng buhangin.
Pagkapayaso ko’t tangkang tulain
sa silong teorya’y salikop din;
kundi nga, di na ta konsistent.
Salita’t panalitang nakararami,
di dapat pigilin dapat alamin;
mapaglimi, usisain.
Sila ma’y may sasabihin,
sinabi na nga—maging
ang pinakamunti, pinakamangmang.
Pigilin ang teorya’t pinatay mo sila.
*
HANI— Natuwa akong basahin ito dahil may sort of urgency na magpahayag ng abstrakto ("serebral" daw) sa pamamagitan ng raw, authentic at second nature na paraan. Ang fluid ng paglilipat ng diction mula sa "teorya" to "paglulubid ng buhangin" to "di na ta konsistent" pero patok.
Lalakihan ko na rin agad. Dahil pantao ang pamagat na "KAIBIGAN XIV," sino ang sini-sila dito?
"Sila ma'y may sasabihin"
"pinatay mo sila"
DNS— Palagay ko ang sila rito ay " pinakamunti" at "pinakamangmang," alingawngaw mula sa "Desiderata" na tahasang aaminin ni Atienza sa "KAIBIGAN XV": "May salita ang maliit at mangmang, / di lamang sa DESIDERATA— / sa totoo at lipunan man, / maniwala ka Kaibigan". Sino ang kaibigan? Maaari bang i-profile ang kaibigang ito, kung nasaan sa lipunan, ano ang pinag-aralan, atbp?
HANI— Hindi ko na mahintay na sumagot si Tilde ng "milktea crowd" at mag-aagree ako sa kanya. Argumento ang tula pero impormal. Parang isang FB status o comment nga e. KAIBIGAN = your favorite Facebook friend. Kabataang petiburges, maaaring nasa kolehiyo o natapos na, isang intelektwal na articulate, marahil. Hindi mangmang o maliit, panigurado. Or at least may ganitong self-aware na pagtangi sa sarili.
Tanong: Hindi na naabutan ng may-akda ang FB, tama? O nauna nang naisulat ang tulang/mga tulang ito. Astig kung ganun!
DNS— Pre-FB. Pre-Friendster pa nga. 29.VII.93 ang datestamp ng tula ayon sa pinaghanguan.
HANI— 90s... Kung ganun, salimbayan nga ng mga biseral (paglulubid ng buhangin) at eksistensyal (pagkapayaso ko) na feels, mga pasalitang irony on so many lvls (di na ta konsistent), at big ideas, at aakalaing walang sinasabi ang mga ika nga ay "pastiche" c/o MTV. Pero ang paalala dito, kaibigan, "sila ma'y may sasabihin / sinabi na nga" Nagresonate yung "social being determines consciousness" ni Marx sa sinasabi ng tula hinggil sa teorya. Parang, hindi kawalan ng teorya ang problema mo sa kanila, kaibigan, kundi ang hindi mo pagkilala na may teorya "maging / ang pinakamunti", "may sasabihin" lagi, dapat lamang "mapaglimi, usisain." Nag-stem ang di pagkilala, sa tingin ko, sa chicken-and-egg na mauuna ang teorya sa praktika. Ang sinabi dito, no, existence mismo, maging "pinakamangmang" singilin mo ng teorya, meron yan.
DNS— Kahit nga sa antas ng salita, magkaibang uri ng pera ang "salita" at ang "teorya". Barya lang ang "salita" pero sino lang ang afford ang mga salitang gaya ng "teorya"? Gayumpaman, hindi porke wala silang salita para rito ay awtomatiko nang wala na sila nito. Na isa na sa pinakamahahalagang liksyon ng tula. Sorpresa rin ang salitang payaso. Ibig bang sabihi'y holy fool o court jester na tipong nag-iisang makapagsasabi (nga lan'y pabalang, patawa, patula) ng mga bagay na hindi maaaring marinig ng mga bosing? Insidental na may pagkapayaso rin talaga si Atienza, palangiti, magaang kausap. Isang clip bilang patunay.
HANI— "magkaibang uri ng pera ang 'salita' at 'teorya.'" Which brings into question: sino/ano ang nagdidikta ng value sa wika. Hindi ba madudulas ang persona dito, kung sa pag-assert na maglimi, usisain ang teorya ay naiaangat ang value ng ganitong diskurso (na mas type ng kausap na kaibigan, I assume) over the barya-baryang panalita ng nakararami (na wala mang diskurso, nagsasabuhay ng teorya)?
"Pigilin ang teorya't pinatay mo sila." ang sagot ng tula. The irony: buhay mismo ng munti at mangmang ang teorya. Sa kanilang salat sa salita, ang tanging yaman na lang ay ang sinasabi.
____________
Kung hindi ang bosing, ang audience ng payaso ay ang Kaibigan pa rin. Kailangan ang pabalang, patawa at patula maski may preference ang Kaibigan sa mas serebral, pero ba't hindi rin pawang antas ng baryang salita ang ginamit sa tula? Mukhang ibang pera rin. Ano'ng value ng pagpapakapayaso nito at ano ang tangkang tulain?
____________
Nasilip ko ang clip! At nakita rin nga ang sinasabi sa tula. Sa pormang kwentuhan w/ your favorite tito over bottles of Pilsen, idikit ba ang salitang "militante" at "imperyalismo" sa "kaming magbabarkada noong high school." ICWYDT, Prof. Nick!
DNS— "Which brings into question: sino/ano ang nagdidikta ng value sa wika."
Palagay ko natumbok mo ang problema ng persona, at maaaring ang motibo mismo ng tula. Ano mang uri ng language engineering ay social engineering din, may pinapaborang iskema. Yang sa CHED, anong iskema ang pinapaboran niyan? Itong sa UPLB na token/barya lang pagpapahalaga sa Filipino: sino ang pinapaboran niyan?
Isa pang pagbasa sa huling linya: Lahat ng panimbang sa mga pananalita, pag-uusisa, at paglilimi ay nangyayari sa aktibidad ng teorya. Dito napauusbong ang mga nakatagong patibong ng wika. Bago ka pa pumasok sa pag-usisa sa pork, sa paglatag ng bargaining agreement, sa pagbuo ng posisyon sa paligid ng kay Laude, ay maaaring talo ka na dahil ang larangan mismo (at ang premyo), wika, ay pabor na sa kalaban, patriyarkal na halimbawa, o pabor sa market.
Halimbawa, ituturo sa iyo na asset mo ang mukha mo, ang balakang mo, ganyan. Ibinubugaw ka na pala ng wika.
____________
Mukhang si Kaibigan kasi, mas masaya sa antas ng teorya, at siguro hindi nakikita ang papel at/o dirkesyon ng teorya: ang pagpapalaya. Makikita si "Kaibigan" palagay ko, tuwing may mga komento kung saan sinisisi ang "munti" at "mangmang" sa pagboto sa ganito o sa ganyang tao. Parang wow, sige, talagang ginusto nilang iboto yan para nakawan sila ano?
Kailangan pa ring busisiin ang mga terminong "munti" at "mangmang". Kapag sa showbiz naririnig natin lagi: "para ito sa maliliit". Parehas lang ba kapag galing sa ganitong mga "pilantropo" at kapag galing sa ganitong makata/propesor?
Siguro'y dinagdagan ko lang (nang hindi pa nasasagot) ang mahalaga mong tanong: "Ano'ng value ng pagpapakapayaso nito at ano ang tangkang tulain?"
____________
Ganyan talaga siya sa tunay na buhay, Hani. Swabe lang e.
HANI— Sa teorya "napauusbong ang mga nakatagong patibong ng wika."
Si Kaibigan "siguro hindi nakikita ang papel at/o direksyon ng teorya: ang pagpapalaya."
Di kaya napiling solusyon ang pagpapakapayaso at pagtula sa paglalantad ng patibong at gayundin, sa paglalatag ng direksyon ng teorya habang heto't nagsisilbi sa court ng bosing? Hindi dahil safe na maskara ang pagpapatawa kundi dahil ang paraang ito, kung successful, ay pagsuway at pagbasag sa anumang value na nilalagay sa salita at sa kung paano dapat gamitin, sino lamang ang dapat gumagamit, etc. Mockery ito di nga lang ng sinasabi, kundi ng value na inaatas sa salita at paggamit, sa pambubugaw, y'know: eto ba teorya, serebral, up yer arse poetica? Let's talk econ, "wala nang mura kundi putang ina." I mean, I know bad words, pero mas bad pa ba sa deception ng oil cartel? May shock factor ang mga ganito kay Kaibigan, guguho ang tore at madi-disorient sya, at from the rubbles/rabbles, dadamputin ang mga piraso ng teorya, at bulgar na ilalantad ng mga grotesque na kawirduhan nang may laya sa mga patibong ng value-laden na wika. Uncomfortable at masama man ang loob, mapapausisa at limi si Kaibigan mula sa pagkawasak ng nakagisnang retorika, tact, etiquette, form. Kung hindi pa rin sa kabila ng paglalantad, unfriend. Chos
DNS— How is this friend constructed in relation to the persona? Is the poet extending a sincere hand of friendship? Or friend in the sense of "bos" / "tol" / "manang" that we label passing acquaintances to make small talk or little requests?
Or could they already be friends, colleagues or students who live in theory but don't know any better? And why reiterate friendship? Could the poet be worried that his words would fall flat without displaying claims to solidarity?
TILDE— hmmm... tatangkain ko lang isuma yung mga nakuha ko sa diskusyon, isuma yung mga bahaging nagrasp ko at, at da same time, gagamitin ko rin sa mga idadagdag (sana may maidaragdag pa!) na punto. una, yung binanggit ni Hani (sana hindi ko malift outta context), implying na existence > theory and practice. hindi chicken and egg ang theory and practice dahil the stuff both are made of ay existence. ikunek ko abruptly ke Dennis, wika = existence, theory and practice na ang the rest ng mga panlipunang isyu.
ngayon itong mga bits of info na ito, kung ikukunek ko sa KAIBIGAN, hm..., requisite ang pananalita/wika/existence para magkaroon ng teorya at mas nagiging tunay ang teorya kung nakabatay ito sa existence, ie hand-to-mouth existence, ng nakararami—na ironically sila ring pinakamunti (hindi kaunti) at pinakamangmang. ang naalala ko rito, yung tendency ng pagiging anti-theory/anti-intellectual na para bang walang maidudulot na anuman ang intelektwalisasyon.
at ang magkaibigan (eto na Hani!) e tila naguusap lang sa milkteahan, pero ang isa sa kanila e involved sa nakararami/pinakamunti/mangmang, kahit na hindi yun ang kinagisnang buhay, samantalang ang isa (ang Kaibigan ng persona), ay tila nagrarant lang sa facebook ng anti-anything. ngayon, hindi ko na maarticulate kaya irerekomenda ko na lang na panoorin ninyo ang "The Waldo Moment" Episode ng seryeng "Black Mirror," si waldo ay isang cartoon na anti-everything, na kung tutuusin anti rin sa sarili niya, kung galit sya sa lahat. ganoon si Kaibigan, batay sa aba kong pagbasa: ayaw ng teo-teorya shit—high theory man ito o tabloid.
ayun muna, mga Kaibigan haha. sana may naimabag. (also, minsan sa social media ginagamit din ang "kaibigang [name ng commentor here]" kapag kausap ng isang tao ang hindi niya kilala PERO tinutunggali niya sa thread, pero syempre social media ito, so, hindi naman maipipinal na unibersal ang anumang gamit ng term of endearment tulad ng "kaibigan")
DNS— Iniisip ko nga rin ang ganyang moda, "hinahon, kaibigan," kahit hindi naman talaga kakosa, pero yung nga, wala kasing magaganap na diskurso (o tula) kung up masyado si hostility at down sobra si common ground. Mahinahong bagong taon, mga kaibigang Hani at Tilde, hwehehe.
HANI— Nahirapan ako mag-assume from the language of the poem kasi parang unconscious decision naman yung tono ni persona, parang second nature. He could be talking to anyone and I couldn't imagine him interacting sa ibang paraan. Ganun din sa flow ng kwentuhan, whether sya nagsimula o hindi, pwede nyang dalhin ang tema at tono towards this end. But clearly, it's a craft, yung pagkapayaso. May method at proseso that won't work unless you completely forget about it and let it into your system. Swabe lang dapat, hindi hostile at hindi rin patronizing.
Huli na ito para sa 2014! Happy New Year, Sir Dennis and Tilde! More teorya and praktika till kingdom come!
DNS— Siguro magandang ikasa natin yung dalawa pang tula sa link para makita kung "ta konsistent" o consistently inconsistent ang "kaibigan" at persona. Pero sa ngayon, oo, magandang ikwalipika pa ang pagkapayasong ito, kung nasaaan ang halakhak (kung matutukoy), ano ang direksyon.
HANI— Onward sa dalawa pang tula!
May huling hirit lang ako sa anti-intellectualism na binanggit ni Tilde: ito ba ay isang ideolohiya o phase lamang sa pagkatuto ni Kaibigan? Marahil masasagot nito ang pagturing sa kanya ni persona: sya ba ay hinahamig o antagonistikong (pero subtle at clever) nilalantad ng payaso?
DNS— Maaari ngang phase, at baka kaya "kaibigan" ay dahil kaunting kabig na lang ay magkasama/magkaantas na sila. Kung gayon, maaaring dumaan din si persona/payaso sa phase ni friend. Maaari rin namang general statement din itong " Pigilin ang teorya’t pinatay mo sila." Paraan lamang ng paglatag ng kongklusyon at walang ispesipikong "you" sa isip, malasalawikaing pagsabi kung saan maging ang kaibigan o ang mambabasa ay hindi talaga pinagsasabihan.
TILDE— teka hindi ko sure kung ako lang to or wat: yung "Pagkapayaso ko (...)" may dalawang dating: 1) yung present phase na sinasabi ni Hani, current phase, clown-ness, being payaso; at/o 2) yung phase na tapos na, where "pagkapayaso" e contraction ng pagkatapos+word, parang "pagkagraduate." posible yung latter dahil naglalaro na rin naman sa salita yung persona. ngayon kung uubra ang parehong pagkapayaso, parang mas nagiging hamig mode yung persona ke kaibigan? ata.
DNS— Kung #2 ang uubra, e di maaaring nasa payaso-phase na si friend (ang dating phase ni persona) kung saan dismiss-this dismiss-that. Or, police-this police-that. Kung matutukoy rin bilang grammar nazi si (supposed) anti-theorist.
Pwede na bang humingi ng tig-isang huling komento mula sa mga mambabasa, Hani, Tilde? Talakayin ang mga hindi pa natalakay, isulong ang hindi pa naisusulong. Maigsi o mahaba, pwede ring cryptic, pa-obscure, ganyan.
TILDE— yes, nasa payaso phase, i guess? ang naalala ko rito e nihilismo ni The Comedian, e. na, ewan ko, bordering na sa Kanan. "since joke naman ang lahat, pak ol dis shet," sabi ni Kaibigan. sabi ni Persona, "kung pak ol dis shet, dinamay mo yung mayoryang nagtatangkang maging better place ang mundo para sa uri nila." sa ganitong pag-rephrase, tila pinarerekonsider ni Persona kay Kaibigan ang pakyu-all attitude. samting na relevant sa panahon natin ngayon. salamat sa huntahang ito. magandang simula ng taon.
HANI— Sa tingin ko rin mapanghamig ang istilo at tangka, at ang magaling, at the same time ay clever at careful din ang persona sa mga bitaw dito kay kaibigan. Imbis na direktang lumilinya, parang tesla coil ang control, naglalaro. May danger din dito na maka-antagonize ng kausap pero makabuluhan dahil kung di man makumbinsi, ito na rin siguro ang pag-uunfriend, paglalantad ng kabalintunaan ng nihilismo at anti-intellectualism. Sa huli, kumakapit ka rin sa isang teorya na pinaglalaban mo mata sa mata, wika sa wika. May sinasasabi ka at sinabi mo na nga, so your argument is invalid. Hehe
DNS— Sa aking palagay, mahalagang dibdibin ang lihim ng 'payaso': kung paano naging usapin ng buhay at kamatayan ang teorya—at wika na rin—at maging pagtula.
*
 |
| dibuho ni tilde, carcosite.blogspot.com |
Nob 8, 2014
Names from Verses Typhoon Yolanda
A Storm Advisory (DD/MM/YYYY) | Tilde Acuña
Hopeful Father | Yasmin Aguila
About 10,000 Characters | Dennis Andrew S. Aguinaldo
Fill the Void | Crzthlv Escalona Bisa
Bangon kababayan | Michiko Karisa Buot
195MPH Rapture/Malacanang Stall-vation | Paul Carson
Sunshine | Emmanuel Codia
excerpts from “These Days” | T. De Los Reyes
Shh | Gail Gerolaga
The Basket | Almira Astudillo Gilles
Saan tayo nagkulang? | Rogene A. Gonzales
A Little Hope | Micah Laguardia
Blame Game | Jolo Lim
Where is Lucy? | Mary Rose Manlangit
The Flooding That Writes Itself | Eileen R. Tabios
Look Ma, No Hands! | Deus Tiongson
Dance It | Julienne M. Urrea
After the Storm | Issa Vergara
Hopeful Father | Yasmin Aguila
About 10,000 Characters | Dennis Andrew S. Aguinaldo
Fill the Void | Crzthlv Escalona Bisa
Bangon kababayan | Michiko Karisa Buot
195MPH Rapture/Malacanang Stall-vation | Paul Carson
Sunshine | Emmanuel Codia
excerpts from “These Days” | T. De Los Reyes
Shh | Gail Gerolaga
The Basket | Almira Astudillo Gilles
Saan tayo nagkulang? | Rogene A. Gonzales
A Little Hope | Micah Laguardia
Blame Game | Jolo Lim
Where is Lucy? | Mary Rose Manlangit
The Flooding That Writes Itself | Eileen R. Tabios
Look Ma, No Hands! | Deus Tiongson
Dance It | Julienne M. Urrea
After the Storm | Issa Vergara
Hun 18, 2014
FILIPINO SA KOLEHIYO: Limang Interbyu Tungkol sa Memo ng CHED at sa Resolusyon ng NCCA-NCLT
Nais ko sanang tukuyin ang isang mainit na aspeto ng CHED Memorandum (CMO) No. 20, series of 2013. Ayon sa disenyo ng General Education Curriculum of (GEC) dito, magkakaroon ng 24 yunit ng core courses, 9 yunit ng elective GE, at 3 yunit ng Rizal [1]. Bagamat maaaring ituro ang mga core course sa wikang Ingles o Filipino, kasalukuyang pinagtatalunan ang pagkawala ng Filipino mismo bilang asignatura sa plataporma nitong bagong GEC. Minabuti kong magtanong-tanong sa mga kaibigan tungkol sa CMO ng Commission on Higher Education (CHED) at sa resolusyong inihain hinggil dito ng National Commission for Culture and the Arts' National Committee on Language and Translation (NCCA-NCLT), isang resolusyong naglalayong magpatupad ng 9 yunit ng mandatory na asignaturang Filipino.
Mga guro, manunulat, at mananaliksik na matagal ko nang tinitingala ang aking kinapanayam upang mapag-isipan pa nang husto ang palitang CHED-NCCA. Ipinadala ko sa kanila bilang chat message ang mga tanong at mabilis din naman silang nakatugon sa ganito ring paraan. Hiwa-hiwalay ang mga isinagawang panayam ngunit pinagsama-sama ko ito bilang isang "forum" sa ibaba:
Q—Ano sa mga interes o pinagkakaabalahan mo sa buhay ang apektado ng isyung ito?
ANA—Bilang isa sa dumaraming English tutors sa bansa, napansin ko ang lumalaking pagtingin sa pag-aaral ng Ingles, lalo na't tinuturing itong isang "capital" para makahanap ng trabaho. Kung tuluyang tatanggalin ng CHED ang Filipino subjects sa kolehiyo, makakabawas 'to sa napakaliit na na atensyon sa pag-aaral at malalim na pagsusuri ng wikang Filipino. Sa ganitong kalagayan, humihirap para sa amin na lumihis at bumuo o tumapik ng mas malawak na komunidad na maglalayong pag-usapan at isangkapan ang sariling wika.
EMMAN—Mawawalan ako ng asignaturang ituturo. Nagsusulat ako sa Filipino, nagsasalin mula English pa-Filipino, konti na nga ang aking mambabasa, lalo pang kokonti.
HANI— Hindi na ako direktang apektado dahil naka-graduate na ng college. Pero bothered pa rin dahil na-experience ko mula basic ed yung kakulangan sa pagpapahalaga sa Filipino bilang subject. Bata pa lang e nakahiligan ko na magbasa pero wala halos ako naranasan na encouragement mula sa formal educ insti na i-explore ang phil lit. Yung ibong adarna, florante at laura, at noli at fili nung high school ay tinuro hindi para tunay na basahin o i-appreciate. Mas tokenism lang. Pag-akyat ko ng UPLB, wala rin sya sa gen ed pero maswerte na core course ang Fil 20 at 21 sa BACA. Dun ko na siguro na-recognize kung ano yung nawala saken nung high school. Kung sa usapin naman ng wika, nanghihinayang din ako sa tsansa na mawawala sa mga college students na mabigyan sya ng panahon kahit purely appreciation lang, bonus kung ma-encourage gamitin sa panulat. Sa dami ng distraction kasi ngayon at sa epekto na rin ng tech sa wika, mahirap i-expect sa mga kabataan magkainteres dito. Kung usapin ng poli-econ kasi, English pa rin ang pinu-push para magamit ang skill pag nag-abroad na. Kaya sa kultura, may bias din sa English. Malaking tulong siguro kung magkakainteres sa pagsusulat kasi sa akin nga, na-acknowledge ko na malaking edge siguro sa pagsusulat ko kung nagka- proper training sa Filipino grammar. Hindi sapat yung sa basic ed lang kasi hindi pa malinaw nun sa isip ko na balang-araw kakailangan ko. Hindi rin yun napatimo saken ng mga former teachers dahil ine-echo rin nila yung CHED stand na atin naman so di na kailangang aralin.
TILDE—Maaring wala itong direktang epekto sa akin bilang UP student dahil may iilang pagkakataong nagsasarili ang UP ng larga, pero tiyak na magkakaroon ito ng epekto sa pangkulturang mga produksyon na pana-panahon kong pinagkakaabalahan.
Hindi rin marahil kalabisang sabihing sa pagtatanggal ng Filipino sa GE curriculum, lalong lalawak ang agwat ng akademya sa mga batayang sektor. Sa panahon ngang nasa curriculum pa ang mga naturang asignatura, mga pantas na lang ang naeengganyo makipagtalastasan sa isa't isa. Lalala ang identity crisis at lalong lalayo sa sambayanan ang mga maibabahagi sana ng mga manunulat, artista, iskolar kung magtagumpay ang CHED sa balak nito.
Dagdag pa, hindi naman identity crisis, sa tingin ko, ang primaryang problema. Mauuwi rin ito sa pag-prioritize sa interes ng mga namamanginoong ekonomik powers at mga lokal na mga tagapagpatupad ng pamamanginoon ng mga ito. Isang aspeto lang ang wika. Kung maaari namang ibenta ang labor force ng kabataan sa murang edad. i.e, after makuha ang minimum skills via K+12, hindi na nila kailangan ng kultura, hindi na nila kailangan maging bihasa sa sariling wika, hindi na kailangan pumalag. Isang susi ang pagkilala sa sariling kultura sa pag-iisip, sa pagiging kritikal.
Bale, ang pangkulturang produksyon ay isang larangan ng pakikihamok. Isang institutionalized na pagpapahina na rito ang pag-discourage sa pagpapayabong ng ating wika—at kultura, paano pa kaya ang sadyang pagtatanggal nito sa curriculum.
VLAD—Sa ngayon, may impresyon na immune pa ang UP Diliman sa isyu, dahil tumindig ito na hindi ito papaloob sa kung anuman ang bagong GE program na ipapasok ng CHED. Pero base sa nagawang pagbabago sa tindig ng Diliman kaugnay ng Academic Calendar Shift, may pangamba na mabawasan kung hindi man tuluyang mawalan ng ituturo sa aming Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas. Maaaring masalba ng mga pwedeng ituro sa malikhaing pagsulat at kursong Rizal, pero naiisip ko ang posibilidad na kung matuloy ang kursong Rizal bilang GE at di hiwalay na kurso, kahit pa may batas na sinasabing kailangan ang kursong Rizal sa kolehiyo, baka dumating ang panahon na may magmandato na alisin na rin ang Rizal, GE man o ibang required subject.
Kasama rin ang pangamba sa pagbaba ng tingin ng populasyon ng Diliman at ng iba pang UP units at ibang institusyon sa halaga ng Filipino sa linya ng malikhaing pamamahayag. Nakakatakot ang pakiramdam na pinamumukhang inevitable ang changes at walang paki ang iba basta parang may gain sila. Halimbawa, may isang Engg dept na nanghihingi ng mga silabus ng aming required na Filipino GE, Filipino 40, dahil requirement sa isang assessment para sa accreditation. Na pakiramdam ko ay step lang na irekomendang wag na silang mag-Filipino sa hinaharap (baka sabihing sa standards ng so and so, di naman credited ang Fil). Kaya if ever may changes na ipapasok, pagbabago sa GE requirements, basta mukhang mas aangat ang ibang kolehiyo, go lang sila. Parang nawawala ang sense ng nasyonalismo at kritikal na pagpapahalagang nasetup noong 60s, parang bumabalik sa dati, o mas grabe pa nga.
Q—Tilde, sa paanong paraan kaya maaapektuhan ng bagay na ito ang iyong pangkultural produksyon? At isama na rin natin: ang pagkonsumo sa iyong produksyon?
TILDE—hmmm... hindi ko kasi maipindown ang target audience ng mga nililikha ko. or kung may tinatarget ba talaga akong audience. pero dahil nagsusulat ako sa ingles at sa filipino, at gumagamit din ng mga salita at mga imahe, o minsan ng kapwa ingles, filipino at imahe, tiyak na sa isang banda, mas mababawasan ang maaabot na consumer, reader, spectator, audience kung magiging "foreign" ang wikang filipino sa kalakhan ng mga nag-aaral sa kolehiyo—kung saan nagmumula, sa tingin ko, ang karamihan ng tumatangkilik sa mga nililikha ko.
Q—Vlad, bakit mahalagang panatilihin ang mga nabuo noong 60s?
VLAD—Siguro una sa lahat, partly ay hindi naman ito fully realized, yung point na may espesyal na lugar sana ang pag-aaral sa sariling wika at kultura at kasaysayan bilang pag-assert na may pambansang identidad at mahalaga ito. Maraming factors kung bakit parang nalusaw/nalulusaw ito bago pa maging isang matibay at unified na system. Syempre nariyan na magbabagu-bago talaga ang lipunan at ang mga dating opresibong puwersa ay laging may paraan ng pagreintegrate; pwedeng sa mga pagbabago ay naging appealing sa marami ang multiplisidad sa identities at boses, na pwedeng mag-exist na sabay-sabay at kanya-kanya; o ang paniniwala na mas okey nang gayahin ang modelo na kahit high school lang ang matapos ay okey na, basta may output-oriented skills. Masaya sanang mapanitili ang sense ng pagtitimbang at pagpapahalaga sa mga konsepto ng pagiging kritikal, pagiging masinop at malinaw sa pakikipag-ugnay at pananaliksik, pagiging malay sa mga kailangan at mga pinagdaanan ng sariling bayan, at sa tingin ko'y ito ang naging papel at laging naiaambag ng pag-aaral sa wika, kultura, at lipunan sa ng at sa sariling wika. Naniniwala akong ang mga ihinahapag na biyaya ng internationalization—pag-alpas sa hirap, pag-agapay sa mabilis na takbo ng mundo, pag-equip sa functional na mamamayan kahit sa maagang edad, ay mga mahalagang usapin pero misleading minsan dahil di natutukoy ang mga salik gaya ng ugnayan ng pilipinas sa ibang bansa sa usapin ng economics at pulitika, kultura ng korupsyon, pagkukulang ng pamahalaan sa mga basic na kahi gian gaya ng classroom na kasya ang lahat ng estudyante. Laging may pagmamalaki sa efficiency at pagpapadali, pero kahit halimbawa sa K-12, maraming hindi napaghandaan, yung mismong isyu ng sinu-sino ang makapagtuturo. Sa ngayon, nakadepende ang pagsasanay sa mga high school teacher na pumapailalim sa oryentasyon na isinasagawa kasama ang mga ekspertong madalas ay guro sa kolehiyo. Kapag nagkulang sa guro sa grade 11-12, ibababa ba ang kga nada kolehiyo, paano kung lusawin ang kanilang home departments sa kolehiyo? Mga ganoong isyu. At syempre, nakikita ko lang ang ganitong mga tanong at pag-uusisa pagkat nasanay ako sa isang oryentasyon ng panunuri at pagtitimbang na may pagpapahalaga sa sariling identidad, sa kasarinlan. Maraming magbabago, at hindi lahat ay kalaban, pero ang ideya na may sariling pagkahubog, na dapat ipaglaban ito at laging maalala, lubos itong mahalaga.
Bigwas sa lokal na pangkulturang produksyon ang tangkang ito ng CHED dahil isasakripisyo nito ang holistiko at makabayang pag-unlad ng estudyante upang makasabay sa dinitiktang pangangailangan ng globalisasyon.
_____________________________________________
Q—Naglabas ng isang resolusyon ang NCCA-NCLT na hinihiling ang pagdagdag ng hindi kukulangin sa 9 na yunit ng asignaturang Filipino bilang required GE. Sang-ayon ka ba sa hugis at nilalaman ng hakbang na ito?
TILDE—Wala ako sa posisyon dahil hindi naman ako propesor at walang karanasan sa pagdidisenyo ng curriculum, pero naririto na rin ang aba kong palagay: Bagamat mas mainam ang mungkahi ng NCCA-NCLT kaysa naman sa di-kagandahang balak ng CHED, baka mas makabubuti kung mas ibababa nang kaunti ang bilang ng yunit at ilaan sa ibang aspeto ng humanidades ang natitirang yunit.
Noong undergrad ako, 15 yunit ang nakalaan sa Arts & Humanities. Sa humanities 1 at 2 lang ata nagkaroon ng puwang ang mga bagay na may kinalaman sa kulturang Pilipino—hindi pa nga partikular sa wika. At... ngayon ko lang napansing hindi naman required ang Filipino talaga sa GE ng UP. Kaya marahil tinuturing ng ilang mga konyong estudyante na "exotic" ang panitikang Pilipino.
Kung babalikan muli ang tanong, napapanahon na nga sigurong gawing required ang Filipino, pero baka 3 hanggang 6 na yunit ay sasapat upang bigyang puwang sa ibang asignatura ang iba pang aspeto ng kultura maliban sa wika.
VLAD—Magandang inisyatiba yung petisyon, at tingin ko isang mabilis at kailangang reaksyon. Maganda sigurong dagdagan ng aspekto ng kultura at pambansang identidad. Nabanggit ito pero manipis, mas nauna at nahighlight ang trabaho at pagkawala nito. Tingin ko naging ganito ang petisyon kasi kailangang may isang paglalatag na napanghahawakan o nakaangkla sa reyalidad. Kung mas napaliwanag ang panganib o mga maling haka sa ASEAN integration, ayos din. Pero baka di ito nakasama pa sa petisyon para maging mas maiksi at madaling unawain. At sa pagkakaalam ko, gumagawa naman ng hakbang na magkasundo-sundo at makapag-usap ang iba't ibang institusyon.
EMMAN—Sang-ayon. Pero kailangang ayusin talaga ang layunin at disenyo ng mga kursong Filipino. Sana iangkla sa kontexto ng pagkilala sa sarili, bansa/ lipunang Filipino, at daigdig. Hindi lamang mga kursong ginawa para pabilisin ang kakayahan ng mga mag-aaral na ibenta ang sarili nila sa merkado (ganito ang fokus ng “Malayuning Komunikasyon” sa GE core courses ng Ched—nakatuon sa pagdebelop ng kasanayan sa pagsulat, pagsasalita, pakikinig... tungo sa pagiging mahusay na empleyado).
HANI—hindi ko pa lubos na napag-aralan yung petisyon at gusto pa rin makarinig ng opinyon ng iba pero sang-ayon ako na magkaroon ng required GE na Filipino. Part-time English teacher ako sa isang state u na nanganganib ding mawalan ng trabaho nang walang kahandaan dahil sa K-12. Ni hindi naba-bother ang eskwelahang pinagtuturuan ko kung paano kami at yung iba pang gen ed teacher, kahit pa mga tenured, kapag fully implemented na. Siguradong ganun din ang anxiety nung libong mawawalan ng trabaho. Bukod dyan, sa experience ko magturo sa isang state u na hindi UP kung saan para kong pinagduduldulan yung acad level English sa mga low-intermediate second language users, mataas ang expectation mai-apply nila agad yung banyagang wika kaya pag binasa mo ang mga output, halatang apektado ang content dahil hindi kumportable ang nagsulat. Kasama sa gen ed nila ngayon ang Filipino at tingin ko kung ito ang pauunlarin imbis na token lang at kung may encouragement na gamitin siya sa research at acad work, malaki rin ang iuunlad ng output ng mga estudyante. Praktikal (nabanggit nga, maaari pang magsilbi sa goals ng ASEAN integ) bukod pa sa epekto nito sa kultura at nationalism. Hakbang yung pagdagdag ng subject sa curriculum para yung academe mismo e mulat na paunlarin at ipagamit (bukod sa pagtuturo, sa research, translation ng instructional materials at world lit, atbp), magkaroon ng masisiglang diskurso tungkol sa paggamit, atbp.
ANA—Oo. Mahalaga na ihelera ang pag-aaral sa wika sa requisites ng mga piniling disciplina sa kolehiyo para magkaroon pa rin ng espasyo alagaan ang pangkultural na interes.
Q—Bakit mahalaga pa ang pangangalaga sa mga kultural na interes sa antas na tersiyarya? Hindi kaya sapat na't napagdaanan na ito sa mga klaseng elementarya at hayskul ng K+12?
ANA—Napag-aaralan man sa elementary at hayskul, hindi ito ganap na nailalapat sa pipiliing disiplina sa hinaharap. At dahil sa mga unibersidad at kolehiyo nabubuo ang mga eksperto at intelektwal ng lipunan, malaki ang papel na ginagampanan nila sa paghubog at pagbuwag ng mga estereotipikong kaalaman na maaaring makaharang sa pag-usad ng ating pangkulturang interes. Kaya naman kumpara sa lahat ng antas, mahalaga ang aktibong pag-aaral ng kultura at wika sa antas ng tersariya upang higit na maimpluwensyahan ang mga eksperto at intelekwal ng ating lipunan sa hinaharap.
Q—Hani, ano ang silbi ng pagtatanim at pagpapayabong ng mga diskurso hinggil sa paggamit ng sarili na rin naman nating wika?
HANI—Sa tingin ko po, eventual/spontanyo namang nagbabago habang ginagamit ang wika sa tuwing nare-recognize ang pangangailangan na gamitin ito. Pero marginal pa rin, at embedded sa kahilawan ng kultura at pulitika ang nagiging epekto. May pagtatangi sa Inggles na nagsisilbing reinforcement sa pagiging malakolonyal (at malapyudal sa porma ng meritocracy, kung tutuusin) ng kamalayan and vise versa. Ina-associate ang sariling wika bilang lesser language, hindi kasing propesyunal at intelektwal (maliban sa ilang pamantasan, pero dahil nga siguro hindi malawak ang paggamit, nagiging elitista rin ang pagpapahalaga). Kung institutional ang paggamit at may mulat na diskurso, magbibigay daan sa grassroots application at appreciation. Paano direktang mabebenepisyuhan ang magsasaka kung ang mga research efforts ng agriculturists ay sa Inggles, na kauna-unawa naman kasi hindi pa friendly ang sariling wika para sa STEM disciplines? At the same time, kung hindi institutionalized ang diskurso, wala ring silbi lalo't walang effort na grassroots pag-aralan (hence, either elitist pa rin o tokenism lang ang efforts). Kung mulat ang pagpapayabong, masigla ang debates, baka sakali yung nationalist na kamalayan ay magdulot ng people-oriented poli-econ at cultural reforms. Maliban dyan, at siguro mas malapit din sa akin, ay yung mulat na pagpapayabong ng panitikang Pilipino at kritisismo na hindi elitista.
_____________________________________________
[1] Maaaring makuha ang pdf ng CMO sa site ng CHED o sa DLSU.
[2] Nasa petisyong ito naman makikita ang litrato ng resolusyon ng NCCA-NCLT.
 |
| Nanganak na rin ang resolusyong ng NCCA-NCLT. Halimbawa nito ang petisyon kung saan ko nahagilap itong litrato [2]. |
Mga guro, manunulat, at mananaliksik na matagal ko nang tinitingala ang aking kinapanayam upang mapag-isipan pa nang husto ang palitang CHED-NCCA. Ipinadala ko sa kanila bilang chat message ang mga tanong at mabilis din naman silang nakatugon sa ganito ring paraan. Hiwa-hiwalay ang mga isinagawang panayam ngunit pinagsama-sama ko ito bilang isang "forum" sa ibaba:
Q—Ano sa mga interes o pinagkakaabalahan mo sa buhay ang apektado ng isyung ito?
ANA—Bilang isa sa dumaraming English tutors sa bansa, napansin ko ang lumalaking pagtingin sa pag-aaral ng Ingles, lalo na't tinuturing itong isang "capital" para makahanap ng trabaho. Kung tuluyang tatanggalin ng CHED ang Filipino subjects sa kolehiyo, makakabawas 'to sa napakaliit na na atensyon sa pag-aaral at malalim na pagsusuri ng wikang Filipino. Sa ganitong kalagayan, humihirap para sa amin na lumihis at bumuo o tumapik ng mas malawak na komunidad na maglalayong pag-usapan at isangkapan ang sariling wika.
EMMAN—Mawawalan ako ng asignaturang ituturo. Nagsusulat ako sa Filipino, nagsasalin mula English pa-Filipino, konti na nga ang aking mambabasa, lalo pang kokonti.
HANI— Hindi na ako direktang apektado dahil naka-graduate na ng college. Pero bothered pa rin dahil na-experience ko mula basic ed yung kakulangan sa pagpapahalaga sa Filipino bilang subject. Bata pa lang e nakahiligan ko na magbasa pero wala halos ako naranasan na encouragement mula sa formal educ insti na i-explore ang phil lit. Yung ibong adarna, florante at laura, at noli at fili nung high school ay tinuro hindi para tunay na basahin o i-appreciate. Mas tokenism lang. Pag-akyat ko ng UPLB, wala rin sya sa gen ed pero maswerte na core course ang Fil 20 at 21 sa BACA. Dun ko na siguro na-recognize kung ano yung nawala saken nung high school. Kung sa usapin naman ng wika, nanghihinayang din ako sa tsansa na mawawala sa mga college students na mabigyan sya ng panahon kahit purely appreciation lang, bonus kung ma-encourage gamitin sa panulat. Sa dami ng distraction kasi ngayon at sa epekto na rin ng tech sa wika, mahirap i-expect sa mga kabataan magkainteres dito. Kung usapin ng poli-econ kasi, English pa rin ang pinu-push para magamit ang skill pag nag-abroad na. Kaya sa kultura, may bias din sa English. Malaking tulong siguro kung magkakainteres sa pagsusulat kasi sa akin nga, na-acknowledge ko na malaking edge siguro sa pagsusulat ko kung nagka- proper training sa Filipino grammar. Hindi sapat yung sa basic ed lang kasi hindi pa malinaw nun sa isip ko na balang-araw kakailangan ko. Hindi rin yun napatimo saken ng mga former teachers dahil ine-echo rin nila yung CHED stand na atin naman so di na kailangang aralin.
TILDE—Maaring wala itong direktang epekto sa akin bilang UP student dahil may iilang pagkakataong nagsasarili ang UP ng larga, pero tiyak na magkakaroon ito ng epekto sa pangkulturang mga produksyon na pana-panahon kong pinagkakaabalahan.
Hindi rin marahil kalabisang sabihing sa pagtatanggal ng Filipino sa GE curriculum, lalong lalawak ang agwat ng akademya sa mga batayang sektor. Sa panahon ngang nasa curriculum pa ang mga naturang asignatura, mga pantas na lang ang naeengganyo makipagtalastasan sa isa't isa. Lalala ang identity crisis at lalong lalayo sa sambayanan ang mga maibabahagi sana ng mga manunulat, artista, iskolar kung magtagumpay ang CHED sa balak nito.
Dagdag pa, hindi naman identity crisis, sa tingin ko, ang primaryang problema. Mauuwi rin ito sa pag-prioritize sa interes ng mga namamanginoong ekonomik powers at mga lokal na mga tagapagpatupad ng pamamanginoon ng mga ito. Isang aspeto lang ang wika. Kung maaari namang ibenta ang labor force ng kabataan sa murang edad. i.e, after makuha ang minimum skills via K+12, hindi na nila kailangan ng kultura, hindi na nila kailangan maging bihasa sa sariling wika, hindi na kailangan pumalag. Isang susi ang pagkilala sa sariling kultura sa pag-iisip, sa pagiging kritikal.
Bale, ang pangkulturang produksyon ay isang larangan ng pakikihamok. Isang institutionalized na pagpapahina na rito ang pag-discourage sa pagpapayabong ng ating wika—at kultura, paano pa kaya ang sadyang pagtatanggal nito sa curriculum.
VLAD—Sa ngayon, may impresyon na immune pa ang UP Diliman sa isyu, dahil tumindig ito na hindi ito papaloob sa kung anuman ang bagong GE program na ipapasok ng CHED. Pero base sa nagawang pagbabago sa tindig ng Diliman kaugnay ng Academic Calendar Shift, may pangamba na mabawasan kung hindi man tuluyang mawalan ng ituturo sa aming Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas. Maaaring masalba ng mga pwedeng ituro sa malikhaing pagsulat at kursong Rizal, pero naiisip ko ang posibilidad na kung matuloy ang kursong Rizal bilang GE at di hiwalay na kurso, kahit pa may batas na sinasabing kailangan ang kursong Rizal sa kolehiyo, baka dumating ang panahon na may magmandato na alisin na rin ang Rizal, GE man o ibang required subject.
Kasama rin ang pangamba sa pagbaba ng tingin ng populasyon ng Diliman at ng iba pang UP units at ibang institusyon sa halaga ng Filipino sa linya ng malikhaing pamamahayag. Nakakatakot ang pakiramdam na pinamumukhang inevitable ang changes at walang paki ang iba basta parang may gain sila. Halimbawa, may isang Engg dept na nanghihingi ng mga silabus ng aming required na Filipino GE, Filipino 40, dahil requirement sa isang assessment para sa accreditation. Na pakiramdam ko ay step lang na irekomendang wag na silang mag-Filipino sa hinaharap (baka sabihing sa standards ng so and so, di naman credited ang Fil). Kaya if ever may changes na ipapasok, pagbabago sa GE requirements, basta mukhang mas aangat ang ibang kolehiyo, go lang sila. Parang nawawala ang sense ng nasyonalismo at kritikal na pagpapahalagang nasetup noong 60s, parang bumabalik sa dati, o mas grabe pa nga.
Q—Tilde, sa paanong paraan kaya maaapektuhan ng bagay na ito ang iyong pangkultural produksyon? At isama na rin natin: ang pagkonsumo sa iyong produksyon?
TILDE—hmmm... hindi ko kasi maipindown ang target audience ng mga nililikha ko. or kung may tinatarget ba talaga akong audience. pero dahil nagsusulat ako sa ingles at sa filipino, at gumagamit din ng mga salita at mga imahe, o minsan ng kapwa ingles, filipino at imahe, tiyak na sa isang banda, mas mababawasan ang maaabot na consumer, reader, spectator, audience kung magiging "foreign" ang wikang filipino sa kalakhan ng mga nag-aaral sa kolehiyo—kung saan nagmumula, sa tingin ko, ang karamihan ng tumatangkilik sa mga nililikha ko.
Q—Vlad, bakit mahalagang panatilihin ang mga nabuo noong 60s?
VLAD—Siguro una sa lahat, partly ay hindi naman ito fully realized, yung point na may espesyal na lugar sana ang pag-aaral sa sariling wika at kultura at kasaysayan bilang pag-assert na may pambansang identidad at mahalaga ito. Maraming factors kung bakit parang nalusaw/nalulusaw ito bago pa maging isang matibay at unified na system. Syempre nariyan na magbabagu-bago talaga ang lipunan at ang mga dating opresibong puwersa ay laging may paraan ng pagreintegrate; pwedeng sa mga pagbabago ay naging appealing sa marami ang multiplisidad sa identities at boses, na pwedeng mag-exist na sabay-sabay at kanya-kanya; o ang paniniwala na mas okey nang gayahin ang modelo na kahit high school lang ang matapos ay okey na, basta may output-oriented skills. Masaya sanang mapanitili ang sense ng pagtitimbang at pagpapahalaga sa mga konsepto ng pagiging kritikal, pagiging masinop at malinaw sa pakikipag-ugnay at pananaliksik, pagiging malay sa mga kailangan at mga pinagdaanan ng sariling bayan, at sa tingin ko'y ito ang naging papel at laging naiaambag ng pag-aaral sa wika, kultura, at lipunan sa ng at sa sariling wika. Naniniwala akong ang mga ihinahapag na biyaya ng internationalization—pag-alpas sa hirap, pag-agapay sa mabilis na takbo ng mundo, pag-equip sa functional na mamamayan kahit sa maagang edad, ay mga mahalagang usapin pero misleading minsan dahil di natutukoy ang mga salik gaya ng ugnayan ng pilipinas sa ibang bansa sa usapin ng economics at pulitika, kultura ng korupsyon, pagkukulang ng pamahalaan sa mga basic na kahi gian gaya ng classroom na kasya ang lahat ng estudyante. Laging may pagmamalaki sa efficiency at pagpapadali, pero kahit halimbawa sa K-12, maraming hindi napaghandaan, yung mismong isyu ng sinu-sino ang makapagtuturo. Sa ngayon, nakadepende ang pagsasanay sa mga high school teacher na pumapailalim sa oryentasyon na isinasagawa kasama ang mga ekspertong madalas ay guro sa kolehiyo. Kapag nagkulang sa guro sa grade 11-12, ibababa ba ang kga nada kolehiyo, paano kung lusawin ang kanilang home departments sa kolehiyo? Mga ganoong isyu. At syempre, nakikita ko lang ang ganitong mga tanong at pag-uusisa pagkat nasanay ako sa isang oryentasyon ng panunuri at pagtitimbang na may pagpapahalaga sa sariling identidad, sa kasarinlan. Maraming magbabago, at hindi lahat ay kalaban, pero ang ideya na may sariling pagkahubog, na dapat ipaglaban ito at laging maalala, lubos itong mahalaga.
Bigwas sa lokal na pangkulturang produksyon ang tangkang ito ng CHED dahil isasakripisyo nito ang holistiko at makabayang pag-unlad ng estudyante upang makasabay sa dinitiktang pangangailangan ng globalisasyon.
_____________________________________________
Q—Naglabas ng isang resolusyon ang NCCA-NCLT na hinihiling ang pagdagdag ng hindi kukulangin sa 9 na yunit ng asignaturang Filipino bilang required GE. Sang-ayon ka ba sa hugis at nilalaman ng hakbang na ito?
TILDE—Wala ako sa posisyon dahil hindi naman ako propesor at walang karanasan sa pagdidisenyo ng curriculum, pero naririto na rin ang aba kong palagay: Bagamat mas mainam ang mungkahi ng NCCA-NCLT kaysa naman sa di-kagandahang balak ng CHED, baka mas makabubuti kung mas ibababa nang kaunti ang bilang ng yunit at ilaan sa ibang aspeto ng humanidades ang natitirang yunit.
Noong undergrad ako, 15 yunit ang nakalaan sa Arts & Humanities. Sa humanities 1 at 2 lang ata nagkaroon ng puwang ang mga bagay na may kinalaman sa kulturang Pilipino—hindi pa nga partikular sa wika. At... ngayon ko lang napansing hindi naman required ang Filipino talaga sa GE ng UP. Kaya marahil tinuturing ng ilang mga konyong estudyante na "exotic" ang panitikang Pilipino.
Kung babalikan muli ang tanong, napapanahon na nga sigurong gawing required ang Filipino, pero baka 3 hanggang 6 na yunit ay sasapat upang bigyang puwang sa ibang asignatura ang iba pang aspeto ng kultura maliban sa wika.
VLAD—Magandang inisyatiba yung petisyon, at tingin ko isang mabilis at kailangang reaksyon. Maganda sigurong dagdagan ng aspekto ng kultura at pambansang identidad. Nabanggit ito pero manipis, mas nauna at nahighlight ang trabaho at pagkawala nito. Tingin ko naging ganito ang petisyon kasi kailangang may isang paglalatag na napanghahawakan o nakaangkla sa reyalidad. Kung mas napaliwanag ang panganib o mga maling haka sa ASEAN integration, ayos din. Pero baka di ito nakasama pa sa petisyon para maging mas maiksi at madaling unawain. At sa pagkakaalam ko, gumagawa naman ng hakbang na magkasundo-sundo at makapag-usap ang iba't ibang institusyon.
EMMAN—Sang-ayon. Pero kailangang ayusin talaga ang layunin at disenyo ng mga kursong Filipino. Sana iangkla sa kontexto ng pagkilala sa sarili, bansa/ lipunang Filipino, at daigdig. Hindi lamang mga kursong ginawa para pabilisin ang kakayahan ng mga mag-aaral na ibenta ang sarili nila sa merkado (ganito ang fokus ng “Malayuning Komunikasyon” sa GE core courses ng Ched—nakatuon sa pagdebelop ng kasanayan sa pagsulat, pagsasalita, pakikinig... tungo sa pagiging mahusay na empleyado).
HANI—hindi ko pa lubos na napag-aralan yung petisyon at gusto pa rin makarinig ng opinyon ng iba pero sang-ayon ako na magkaroon ng required GE na Filipino. Part-time English teacher ako sa isang state u na nanganganib ding mawalan ng trabaho nang walang kahandaan dahil sa K-12. Ni hindi naba-bother ang eskwelahang pinagtuturuan ko kung paano kami at yung iba pang gen ed teacher, kahit pa mga tenured, kapag fully implemented na. Siguradong ganun din ang anxiety nung libong mawawalan ng trabaho. Bukod dyan, sa experience ko magturo sa isang state u na hindi UP kung saan para kong pinagduduldulan yung acad level English sa mga low-intermediate second language users, mataas ang expectation mai-apply nila agad yung banyagang wika kaya pag binasa mo ang mga output, halatang apektado ang content dahil hindi kumportable ang nagsulat. Kasama sa gen ed nila ngayon ang Filipino at tingin ko kung ito ang pauunlarin imbis na token lang at kung may encouragement na gamitin siya sa research at acad work, malaki rin ang iuunlad ng output ng mga estudyante. Praktikal (nabanggit nga, maaari pang magsilbi sa goals ng ASEAN integ) bukod pa sa epekto nito sa kultura at nationalism. Hakbang yung pagdagdag ng subject sa curriculum para yung academe mismo e mulat na paunlarin at ipagamit (bukod sa pagtuturo, sa research, translation ng instructional materials at world lit, atbp), magkaroon ng masisiglang diskurso tungkol sa paggamit, atbp.
ANA—Oo. Mahalaga na ihelera ang pag-aaral sa wika sa requisites ng mga piniling disciplina sa kolehiyo para magkaroon pa rin ng espasyo alagaan ang pangkultural na interes.
Q—Bakit mahalaga pa ang pangangalaga sa mga kultural na interes sa antas na tersiyarya? Hindi kaya sapat na't napagdaanan na ito sa mga klaseng elementarya at hayskul ng K+12?
ANA—Napag-aaralan man sa elementary at hayskul, hindi ito ganap na nailalapat sa pipiliing disiplina sa hinaharap. At dahil sa mga unibersidad at kolehiyo nabubuo ang mga eksperto at intelektwal ng lipunan, malaki ang papel na ginagampanan nila sa paghubog at pagbuwag ng mga estereotipikong kaalaman na maaaring makaharang sa pag-usad ng ating pangkulturang interes. Kaya naman kumpara sa lahat ng antas, mahalaga ang aktibong pag-aaral ng kultura at wika sa antas ng tersariya upang higit na maimpluwensyahan ang mga eksperto at intelekwal ng ating lipunan sa hinaharap.
Q—Hani, ano ang silbi ng pagtatanim at pagpapayabong ng mga diskurso hinggil sa paggamit ng sarili na rin naman nating wika?
HANI—Sa tingin ko po, eventual/spontanyo namang nagbabago habang ginagamit ang wika sa tuwing nare-recognize ang pangangailangan na gamitin ito. Pero marginal pa rin, at embedded sa kahilawan ng kultura at pulitika ang nagiging epekto. May pagtatangi sa Inggles na nagsisilbing reinforcement sa pagiging malakolonyal (at malapyudal sa porma ng meritocracy, kung tutuusin) ng kamalayan and vise versa. Ina-associate ang sariling wika bilang lesser language, hindi kasing propesyunal at intelektwal (maliban sa ilang pamantasan, pero dahil nga siguro hindi malawak ang paggamit, nagiging elitista rin ang pagpapahalaga). Kung institutional ang paggamit at may mulat na diskurso, magbibigay daan sa grassroots application at appreciation. Paano direktang mabebenepisyuhan ang magsasaka kung ang mga research efforts ng agriculturists ay sa Inggles, na kauna-unawa naman kasi hindi pa friendly ang sariling wika para sa STEM disciplines? At the same time, kung hindi institutionalized ang diskurso, wala ring silbi lalo't walang effort na grassroots pag-aralan (hence, either elitist pa rin o tokenism lang ang efforts). Kung mulat ang pagpapayabong, masigla ang debates, baka sakali yung nationalist na kamalayan ay magdulot ng people-oriented poli-econ at cultural reforms. Maliban dyan, at siguro mas malapit din sa akin, ay yung mulat na pagpapayabong ng panitikang Pilipino at kritisismo na hindi elitista.
_____________________________________________
[1] Maaaring makuha ang pdf ng CMO sa site ng CHED o sa DLSU.
[2] Nasa petisyong ito naman makikita ang litrato ng resolusyon ng NCCA-NCLT.
Mar 19, 2014
Laban sa Labsong
Nitong a-25 ng Pebrero, sa halip na makiusyoso sa mga nagdidilawang liwasan, nag-FB kami ni Hani upang bisitahin ang tula ni Alexander Martin Remollino. Nakasama namin sa usapang ito sina Rogene, Tilde, at syempre, hindi pwedeng umabsent si Aris! Heto ang tula, at pagkatapos, ang naging palitan namin:
H— Interesting yung mga ganitong pagtula sa isang inanimate object (assuming lapis o bolpen o pluma) na parang may sarili itong pagpapasya. At ang lakas ng karakter pa nga nitong si panulat. Bukod sa desisyong mag-exist o lumisan, may tendency ding magsariling larga ("ngunit kung ang iuukit mo"). Pero interesting lalo na panimula yung "huwag sanang tulutan ng tadhana." Parang may nase-sense akong similar effect ng "so much depends upon" ni WCW na pagse-set ng parameters kung paano tatratuhin ang tula at pag-aatas ng bigat, this time, ang object ay panulat. Pero ang kaibahan dito, ang "tadhana" bilang powerful na pwersa ay hindi lang ina-acknowledge kundi may, for lack of a term, passive na pagtutol sa tonong prayer pa. Mas interesting, sa bandang huli ay may in-invoke ulit na pwersa pero opensiba/agresibo naman ang prayer, "tamaan ng isang libong lintik". Ang nakakalito, ito ba ay prayer sa iisang tadhana o ito ba ay pagbubuyo sa digmaan ng dalawang magkaiba at magkataliwas na pwersa?
R— Isa sa pinakapaborito kong tula ni Alexander Martin Remollino. Kung bakit nariyan lagi ang buhay na kontradiksyon ng mga mulat na makata - sa pagpapakalunod sa kagustuhang magsulat na lamang at hindi na makisangkot. 'Yung nagpapatuloy dapat na dialektikong relasyon ng craft at ng craftsmen, the former being the immortal piece of the literary world, and the latter being the mortal, vulnerable being of the material universe prone to the mundane existence of words without a greater purpose. The poem speaks volumes and volumes of how we decide each day to be this way. 'Nung una kong nabasa 'tong tulang 'to parang may deja vu effect sakin - 'yung "you get the feeling that you've known this feeling all along". Parang labsong na alam na alam mo na ang himig pero unang beses mo pa lang narinig. Lalo na 'yung "kahit mawalan na ko ng kamay" mode. Ang tindi 'nung imagery, 'nung struggle to be selfless. Parang titser na imbes na tenga ang piningot ay nangurot ng dibdib, nanguha ng stick ng ratan at namalo ng mga malilikot na daliri ng pagkabatang makata.
D— at! dahil nabanggit ang labsong (hehe), gusto kong tutukan yung act/consequence na ito: if foolish hearts ang tula then (a) railroad finger mash or (b) 1000 bolts of lightning! mas willful ang una, parang alam mong yung makata mismo ang maglalatag ng kamay sa riles. mas industriyal din ang hubog (locomotive), teknolohiya. yung ikalawa ay kalikasan, oo, pero may dalawang shades. una, yung 'tadhana'-type nga na nasabi, dahil hindi natural ang kilos ng lintik dito, lightning doesn't strike 2x pero dito, boom x 1000 sa iisang bahagi ng katawan. ikalawa, may hindi maiiwasang alusyon sa liyab ng 1000 sulo
H— Pinagsama-sama sa tula: artifacts ng industriya + kalikasan vs. tao at teknolohiya + sort of gore + romantic not romantic peg = ang steampunk ng imahe!
T— ang tulang ito, ka-tema ng isang kanta ng Datu's Tribe. yung, Hindi ko kayang kumanta ng *samting* na labsong at pangsyota." anyway, ang nasa top agad ng aking head, immediate after mabasa ang tula ay WILL. may will ang makata na gumow against nung tadhana, dahil nais niyang matanganan ang ideyal na maso---yong hindi labidabi shit. may will din ang makatang ipaubaya na lamang sa pwersang tulad ng lintik ang labidabi na maso, dahil siya, bilang makata, hindi niya kayang talikuran ang panulaan. iba, outside pwersa, ang dapat umutas, sakaling maging labidabi ang maso. naalala ko [sori personal, mapupunta sa akin], naisip ko noon, brain fart lang noong kid pa ako: pag nabaliw ako o naging reaksyunaryo, sana patayin na lang ako ng mga tao dahil yun ang nararapat.
A— Tagal na n'yan, a. 2001, lumabas sa v5.0 ng Tinig.com. Isa rin sa pinakaunang seryosong tulang sinulat n'ya. Pamagat din sana ng libro niya ng mga tula na mula 2005 hanggang taong kasalukuyan e naipit sa limbo sanhi ng iba't ibang hindi maipaliwanag na dahilan.
D— Tilde, pero dapat sa riles ng MRT ka dudurugin, sang-ayon sa tula. Kasama ng mga karerista't makasarili ang poetics! Sabi ni Aris (Hi Aris!), 2001 pa ito at kung gayo'y hindi naman pala patutsada sa pagkober ni Bamboo ("at di mga kawayan") ng "Tatsulok"
T— ang messy! pero oks lang, ang metal!
Sa Aking Panulat
Huwag sanang tulutan ng tadhana
na ako'y lisanin mo sa gitna ng digma.
Ikaw ang aking maso
sa pagpanday ng isang bayan
kung saan walang taong parang asong nakagapos
habang hinihimod ang paa ng kung sino,
kung saan ang mga tao
ay mga mulawing lahat at di mga kawayan.
Ngunit kung ang iuukit mo lamang sa papel
ay ang mga kahangalang iniluluwa ng mga bibig
ng mga nagpapapansin sa kanilang kasintahan o manliligaw,
mabuti pang ang mga kamay ko'y magkadurug-durog sa riles
o kaya'y tamaan ng isang libong lintik
upang ika'y di ko na mahawakan pa.
H— Interesting yung mga ganitong pagtula sa isang inanimate object (assuming lapis o bolpen o pluma) na parang may sarili itong pagpapasya. At ang lakas ng karakter pa nga nitong si panulat. Bukod sa desisyong mag-exist o lumisan, may tendency ding magsariling larga ("ngunit kung ang iuukit mo"). Pero interesting lalo na panimula yung "huwag sanang tulutan ng tadhana." Parang may nase-sense akong similar effect ng "so much depends upon" ni WCW na pagse-set ng parameters kung paano tatratuhin ang tula at pag-aatas ng bigat, this time, ang object ay panulat. Pero ang kaibahan dito, ang "tadhana" bilang powerful na pwersa ay hindi lang ina-acknowledge kundi may, for lack of a term, passive na pagtutol sa tonong prayer pa. Mas interesting, sa bandang huli ay may in-invoke ulit na pwersa pero opensiba/agresibo naman ang prayer, "tamaan ng isang libong lintik". Ang nakakalito, ito ba ay prayer sa iisang tadhana o ito ba ay pagbubuyo sa digmaan ng dalawang magkaiba at magkataliwas na pwersa?
R— Isa sa pinakapaborito kong tula ni Alexander Martin Remollino. Kung bakit nariyan lagi ang buhay na kontradiksyon ng mga mulat na makata - sa pagpapakalunod sa kagustuhang magsulat na lamang at hindi na makisangkot. 'Yung nagpapatuloy dapat na dialektikong relasyon ng craft at ng craftsmen, the former being the immortal piece of the literary world, and the latter being the mortal, vulnerable being of the material universe prone to the mundane existence of words without a greater purpose. The poem speaks volumes and volumes of how we decide each day to be this way. 'Nung una kong nabasa 'tong tulang 'to parang may deja vu effect sakin - 'yung "you get the feeling that you've known this feeling all along". Parang labsong na alam na alam mo na ang himig pero unang beses mo pa lang narinig. Lalo na 'yung "kahit mawalan na ko ng kamay" mode. Ang tindi 'nung imagery, 'nung struggle to be selfless. Parang titser na imbes na tenga ang piningot ay nangurot ng dibdib, nanguha ng stick ng ratan at namalo ng mga malilikot na daliri ng pagkabatang makata.
D— at! dahil nabanggit ang labsong (hehe), gusto kong tutukan yung act/consequence na ito: if foolish hearts ang tula then (a) railroad finger mash or (b) 1000 bolts of lightning! mas willful ang una, parang alam mong yung makata mismo ang maglalatag ng kamay sa riles. mas industriyal din ang hubog (locomotive), teknolohiya. yung ikalawa ay kalikasan, oo, pero may dalawang shades. una, yung 'tadhana'-type nga na nasabi, dahil hindi natural ang kilos ng lintik dito, lightning doesn't strike 2x pero dito, boom x 1000 sa iisang bahagi ng katawan. ikalawa, may hindi maiiwasang alusyon sa liyab ng 1000 sulo
H— Pinagsama-sama sa tula: artifacts ng industriya + kalikasan vs. tao at teknolohiya + sort of gore + romantic not romantic peg = ang steampunk ng imahe!
T— ang tulang ito, ka-tema ng isang kanta ng Datu's Tribe. yung, Hindi ko kayang kumanta ng *samting* na labsong at pangsyota." anyway, ang nasa top agad ng aking head, immediate after mabasa ang tula ay WILL. may will ang makata na gumow against nung tadhana, dahil nais niyang matanganan ang ideyal na maso---yong hindi labidabi shit. may will din ang makatang ipaubaya na lamang sa pwersang tulad ng lintik ang labidabi na maso, dahil siya, bilang makata, hindi niya kayang talikuran ang panulaan. iba, outside pwersa, ang dapat umutas, sakaling maging labidabi ang maso. naalala ko [sori personal, mapupunta sa akin], naisip ko noon, brain fart lang noong kid pa ako: pag nabaliw ako o naging reaksyunaryo, sana patayin na lang ako ng mga tao dahil yun ang nararapat.
A— Tagal na n'yan, a. 2001, lumabas sa v5.0 ng Tinig.com. Isa rin sa pinakaunang seryosong tulang sinulat n'ya. Pamagat din sana ng libro niya ng mga tula na mula 2005 hanggang taong kasalukuyan e naipit sa limbo sanhi ng iba't ibang hindi maipaliwanag na dahilan.
D— Tilde, pero dapat sa riles ng MRT ka dudurugin, sang-ayon sa tula. Kasama ng mga karerista't makasarili ang poetics! Sabi ni Aris (Hi Aris!), 2001 pa ito at kung gayo'y hindi naman pala patutsada sa pagkober ni Bamboo ("at di mga kawayan") ng "Tatsulok"
T— ang messy! pero oks lang, ang metal!
Peb 25, 2014
Usapang Haiku
Bago magtapos ang Pebrero, heto ang talakayan namin nina Hani at Tilde tungkol sa tulang "Haiku" ni Nicholas Christopher. Sakaling mapatunayang walang halaga ang anumang sasabihin namin tungkol sa bagay na ito, oks, walang problema. Huwag na lang itapon ang haiku mismo at grabe, sayang:
H— The thing about haiku, malakas yung hatak nya na magmeta agad-agad kasi somehow may compartments na kine-create yung 5 7 5—isang fleeting na imahe/idea (5), isang parang pantukoy na phrase (7), isa ulet fleeting na imahe/idea(5). Ang effect nya yung parang dun sa toy na ginagamit to view microfilm cards. (Nakalimutan ko tawag.) Pag click/flash mo minsan nung maganit na button, makikita mo yung border sa transition to the next slide/card. Same effect pag old film tas may scratch yung reel. Ganun ang dating ng haiku sa akin. Kadalasan ay yung relations ng mga imahe o ideya ang focus pero pag sa haiku, interesting tingnan yung transitions from one image to another na sa kabuuan parang isang moving image lang: "moth's wings" to *insert a fraction of a nanosecond thought* to "powder".
D— view-master? gusto ko yung implied 3-way movement ng pag-iisip. o kahit ng mata lang, dahil minimal ang processing ng isip. pero dito sa haiku ni NC, mukhang bumutog nang husto sa gitna. biglang story-of-a-man's-life wow. meta-haiku talaga, na hinahanapan (o iniimprentahan) ng buhay ang isang napakaigsi at panandaliang imahe
T— kung image at image din lang, yung obyus meta, hugis pakpak pa yung kinginang haiku na siyang nagcocontain ng kwento ng buhay ng tao. tas magandang panapos, i think, yung "powder to the touch" kasi kung hindi man yari sa maliliit na particles or dots yung mismong text kung asa paper, yari naman sa bytes, o anumang "powder-y" substance kung digital.
D— ngayong pinadapo mo yung mata ko sa 'powder' parang mas nagiging outcome/byproduct ito nung 'etched', na parang detritus ng paglikha (o paulit-ulit na muling paglikha) ng isang buhay. hindi ko tuloy matanggal sa isip na hindi lamang buhay kundi pagsusulat ng buhay ang tinutumbok dito. pero ano ang detritus? yung buhay o yung account? tas hindi ko rin malimutan yung sabi-sabi (na mukhang hindi totoo) na nakabubulag ang powder/scales sa pakpak ng moth/butterfly. ang angas/simetrikal lang masyado na yung kinagigiliwan mong tignan ang babawi ng kakayahang tumitig
H— Interesting yung paulit-ulit na muling paglikha at pagiging panandalian ng changes na nangyayari. Kung iso-slow mo, nagiging byproduct nga ang man's life o story of a man's life pero it appears na hindi siya isang katapusan in terms of plot man o tangka. Hindi ko maiwasang tingnan na bukod sa simetrikal, in motion ang story habang ito ay nililikha. Tuloy, hindi nga lang paglikha kundi patuloy na paglikha. At kung iisipin, tulad ng iba pang particles and waves sa kalawakan (at maging sa digital na kalawakan), wala talagang nawawasak o nalilikha, kundi, ang lahat ay patuloy na nagpapanibagong hubog lang. Ang "powder" ay kasing-buo lamang ng "wing" imbis na dinikdik na version nito. Such is a man's life.
D— ang "powder" ay kasing-buo lamang ng "wing" imbis na yung dinikdik na version nito. Maaari din kayang ang "byte-sized" life ay sing-buo ng buhay na pinaghugutan nito?
T— hm... parang napaka-oroborus na naman nito, ano? ang instant reference ko na naman ay Tool: life feeds on life feeds on life... "ang angas/simetrikal lang masyado na yung kinagigiliwan mong tignan ang babawi ng kakayahang tumitig" > > > parang apoy sa gamugamo? inaakit sila nang apoy pero pag nagkaron ng kontak, abo. abo, powder, kapwa bakas na may prosesong naganap. pero sa kabila ng bakas o bantang ito, mauulit at mauulit pa rin ang proseso ng pagbuo at pagwasak. thus, transpormasyon lang ang lahat? quits quits lang, at the end op da day?
D— alternatively, Taittreya Upanishad: "I am this world and I consume this world." ayun, baka nga quits, law of conservation of matter and energy or, in this case: of life and inscription. na siguro hindi naman pilit sa kaso ng tulang ito lalo kung iisa (o kunektado) ang tao sa "story of a man's life" at ang may-kamay na implied sa "powder to the touch"
T— also, baka isa ring discussion point ay paggamit ng articles. bakit "the" sa moth at story, pero "a" lang sa man. napansin ko ito nang problemahin kung in flight ba ang moth, nakatengga, patay, o buhay. pero, dahil "powder to touch," i assume na nakatengga lang, pero mukang walang clue kung buhay ito o patay ang THE moth. kung anu't anuman, mas mahalaga at mas natatangi ang moth at story kaysa sa man, na pwedeng kung sino na lang.
D— mas tukoy ang moth, totoo. but the last stanza seems to me attributable to either or to both. malamang, sa pareho. pabor din sa moth kung pagbabatayan natin ang tradisyunal na jacob's ladder, tao ay mas mataas sa insekto, mas mahalaga, mas natatangi. kaya hindi lang lumiliit kundi 'minamaliit' ang kwento buhay ng tao (na hindi man lang ikinuwento, naging katangian lang halos ng moth! symbol or symbolized, but that seems to be it) sa paglapat nito sa pakpak ng moth. ngunit may tradisyon sa panitikan kung saan hinahanapan ng estruktura ng kosmos ang mga padron sa balat ng hayop (hal: ang mga tigre ni borges). as above, so below. at kung ito ang lenteng gagamitin, hindi sa minamaliit ang tao, nagkataong sadyang kay liit lamang ng lahat, moth, tao, mga sibilisasyon, kung ikukumpara sa bigat/buhay ng sandaigdigan. pulbos lang talaga e
H— Sa paggamit ng article—nagiging stronger yung imahe pag particular tulad nga kumbakit mas madali kong nasabi na fleeting na imahe yung una at huling linya, at yung "man's life" ay lumabas na parang thought/idea lang na dumaan o ginamit na tulay o panabla. Pero kung babasahin independently hindi dahil insignificant ang statement na ito kundi dahil pa nga epic ito at sa haiku, tila may turning tables na nagaganap. "The story" of any man is epic pero kahit may ganung pagpapahalaga sa isang mabigat na pahayag, tila minamaliit ito sa haiku at tinutulak tayong mas pag-usapan yung mga panandalian at insignificant pero mas real to the flesh (the touch) na imahe. Ang silbi tuloy nung "story of a man's life" ay contrast na nagpapatibay lalo sa imahe ng moth's wing sa pamamagitan ng pag-aanimate dito, kumbaga, "etched on the moth's wing" ay tangible pero nang dugsungan ng "story", nagkaroon ng karakter. At ginabayan din towards the next line na, "powder to the touch," kung saan na-prompt tayo na makitang may buhay na transformation o proseso na nagaganap sa tula imbis na magkahiwalay na fleeting na imahe lamang. Lalo kung fragmented, kay liit nga lamang ng lahat at expected yon na pananaw ng tao sa mga bagay sa paligid niya. Maliban sa sarili nya. At parang yun ang sampal ng haiku sa atin. Kahit pa gaano ka-epic ang story o search for meaning ng tao, insignificant ka pa rin. Hehe
D— mas abstrakto nga yung gitna (story) kesa sa una (etched) at huling linya (touch). tindi ng epekto. parang pinalipad ka nang onti tas, ops, baba uli. grounded talaga. may isa pang legend-legend na kapag nahawakan mo na ang mariposa (i suppose, moths will do as well) hindi na ito makalilipad. na hindi naman totoo kung hindi mo naman pipisilin nang todo. pero nais kong isiping may pinag-uugatan ito (at simetrikal din tulad ng tanong kung mabubulag ba sa tayo sa pulbos sa pakpak), na pakiramdam nati'y bigla at ganap ang paglipat ng "bigat" ng tao sa gaang ng paru-paro, at kung gayo'y matindi ang singil ng kahit panandaliang kontak sa isang masyadong maganda at manipis na nilalang
Etched on the moth's wings
the story of a man's life
powder to the touch
H— The thing about haiku, malakas yung hatak nya na magmeta agad-agad kasi somehow may compartments na kine-create yung 5 7 5—isang fleeting na imahe/idea (5), isang parang pantukoy na phrase (7), isa ulet fleeting na imahe/idea(5). Ang effect nya yung parang dun sa toy na ginagamit to view microfilm cards. (Nakalimutan ko tawag.) Pag click/flash mo minsan nung maganit na button, makikita mo yung border sa transition to the next slide/card. Same effect pag old film tas may scratch yung reel. Ganun ang dating ng haiku sa akin. Kadalasan ay yung relations ng mga imahe o ideya ang focus pero pag sa haiku, interesting tingnan yung transitions from one image to another na sa kabuuan parang isang moving image lang: "moth's wings" to *insert a fraction of a nanosecond thought* to "powder".
D— view-master? gusto ko yung implied 3-way movement ng pag-iisip. o kahit ng mata lang, dahil minimal ang processing ng isip. pero dito sa haiku ni NC, mukhang bumutog nang husto sa gitna. biglang story-of-a-man's-life wow. meta-haiku talaga, na hinahanapan (o iniimprentahan) ng buhay ang isang napakaigsi at panandaliang imahe
T— kung image at image din lang, yung obyus meta, hugis pakpak pa yung kinginang haiku na siyang nagcocontain ng kwento ng buhay ng tao. tas magandang panapos, i think, yung "powder to the touch" kasi kung hindi man yari sa maliliit na particles or dots yung mismong text kung asa paper, yari naman sa bytes, o anumang "powder-y" substance kung digital.
D— ngayong pinadapo mo yung mata ko sa 'powder' parang mas nagiging outcome/byproduct ito nung 'etched', na parang detritus ng paglikha (o paulit-ulit na muling paglikha) ng isang buhay. hindi ko tuloy matanggal sa isip na hindi lamang buhay kundi pagsusulat ng buhay ang tinutumbok dito. pero ano ang detritus? yung buhay o yung account? tas hindi ko rin malimutan yung sabi-sabi (na mukhang hindi totoo) na nakabubulag ang powder/scales sa pakpak ng moth/butterfly. ang angas/simetrikal lang masyado na yung kinagigiliwan mong tignan ang babawi ng kakayahang tumitig
H— Interesting yung paulit-ulit na muling paglikha at pagiging panandalian ng changes na nangyayari. Kung iso-slow mo, nagiging byproduct nga ang man's life o story of a man's life pero it appears na hindi siya isang katapusan in terms of plot man o tangka. Hindi ko maiwasang tingnan na bukod sa simetrikal, in motion ang story habang ito ay nililikha. Tuloy, hindi nga lang paglikha kundi patuloy na paglikha. At kung iisipin, tulad ng iba pang particles and waves sa kalawakan (at maging sa digital na kalawakan), wala talagang nawawasak o nalilikha, kundi, ang lahat ay patuloy na nagpapanibagong hubog lang. Ang "powder" ay kasing-buo lamang ng "wing" imbis na dinikdik na version nito. Such is a man's life.
D— ang "powder" ay kasing-buo lamang ng "wing" imbis na yung dinikdik na version nito. Maaari din kayang ang "byte-sized" life ay sing-buo ng buhay na pinaghugutan nito?
T— hm... parang napaka-oroborus na naman nito, ano? ang instant reference ko na naman ay Tool: life feeds on life feeds on life... "ang angas/simetrikal lang masyado na yung kinagigiliwan mong tignan ang babawi ng kakayahang tumitig" > > > parang apoy sa gamugamo? inaakit sila nang apoy pero pag nagkaron ng kontak, abo. abo, powder, kapwa bakas na may prosesong naganap. pero sa kabila ng bakas o bantang ito, mauulit at mauulit pa rin ang proseso ng pagbuo at pagwasak. thus, transpormasyon lang ang lahat? quits quits lang, at the end op da day?
D— alternatively, Taittreya Upanishad: "I am this world and I consume this world." ayun, baka nga quits, law of conservation of matter and energy or, in this case: of life and inscription. na siguro hindi naman pilit sa kaso ng tulang ito lalo kung iisa (o kunektado) ang tao sa "story of a man's life" at ang may-kamay na implied sa "powder to the touch"
T— also, baka isa ring discussion point ay paggamit ng articles. bakit "the" sa moth at story, pero "a" lang sa man. napansin ko ito nang problemahin kung in flight ba ang moth, nakatengga, patay, o buhay. pero, dahil "powder to touch," i assume na nakatengga lang, pero mukang walang clue kung buhay ito o patay ang THE moth. kung anu't anuman, mas mahalaga at mas natatangi ang moth at story kaysa sa man, na pwedeng kung sino na lang.
D— mas tukoy ang moth, totoo. but the last stanza seems to me attributable to either or to both. malamang, sa pareho. pabor din sa moth kung pagbabatayan natin ang tradisyunal na jacob's ladder, tao ay mas mataas sa insekto, mas mahalaga, mas natatangi. kaya hindi lang lumiliit kundi 'minamaliit' ang kwento buhay ng tao (na hindi man lang ikinuwento, naging katangian lang halos ng moth! symbol or symbolized, but that seems to be it) sa paglapat nito sa pakpak ng moth. ngunit may tradisyon sa panitikan kung saan hinahanapan ng estruktura ng kosmos ang mga padron sa balat ng hayop (hal: ang mga tigre ni borges). as above, so below. at kung ito ang lenteng gagamitin, hindi sa minamaliit ang tao, nagkataong sadyang kay liit lamang ng lahat, moth, tao, mga sibilisasyon, kung ikukumpara sa bigat/buhay ng sandaigdigan. pulbos lang talaga e
H— Sa paggamit ng article—nagiging stronger yung imahe pag particular tulad nga kumbakit mas madali kong nasabi na fleeting na imahe yung una at huling linya, at yung "man's life" ay lumabas na parang thought/idea lang na dumaan o ginamit na tulay o panabla. Pero kung babasahin independently hindi dahil insignificant ang statement na ito kundi dahil pa nga epic ito at sa haiku, tila may turning tables na nagaganap. "The story" of any man is epic pero kahit may ganung pagpapahalaga sa isang mabigat na pahayag, tila minamaliit ito sa haiku at tinutulak tayong mas pag-usapan yung mga panandalian at insignificant pero mas real to the flesh (the touch) na imahe. Ang silbi tuloy nung "story of a man's life" ay contrast na nagpapatibay lalo sa imahe ng moth's wing sa pamamagitan ng pag-aanimate dito, kumbaga, "etched on the moth's wing" ay tangible pero nang dugsungan ng "story", nagkaroon ng karakter. At ginabayan din towards the next line na, "powder to the touch," kung saan na-prompt tayo na makitang may buhay na transformation o proseso na nagaganap sa tula imbis na magkahiwalay na fleeting na imahe lamang. Lalo kung fragmented, kay liit nga lamang ng lahat at expected yon na pananaw ng tao sa mga bagay sa paligid niya. Maliban sa sarili nya. At parang yun ang sampal ng haiku sa atin. Kahit pa gaano ka-epic ang story o search for meaning ng tao, insignificant ka pa rin. Hehe
D— mas abstrakto nga yung gitna (story) kesa sa una (etched) at huling linya (touch). tindi ng epekto. parang pinalipad ka nang onti tas, ops, baba uli. grounded talaga. may isa pang legend-legend na kapag nahawakan mo na ang mariposa (i suppose, moths will do as well) hindi na ito makalilipad. na hindi naman totoo kung hindi mo naman pipisilin nang todo. pero nais kong isiping may pinag-uugatan ito (at simetrikal din tulad ng tanong kung mabubulag ba sa tayo sa pulbos sa pakpak), na pakiramdam nati'y bigla at ganap ang paglipat ng "bigat" ng tao sa gaang ng paru-paro, at kung gayo'y matindi ang singil ng kahit panandaliang kontak sa isang masyadong maganda at manipis na nilalang
Hun 8, 2013
Usapang Oppen
Nitong Enero lang, nagkaroon kami ni Hani Julien ng daldalang online tungkol sa tulang "If It All Went Up in Smoke" ni George Oppen. Nakakuha akong permiso upang ilabas ang kanyang bahagi ng balitaktakan. Simulan natin sa mismong tula:
that smoke
would remain
the forever
savage country poem's light borrowed
light of the landscape and one's footprints praise
from distance
in the close
crowd all
that is strange the sources
the wells the poem begins
neither in word
nor meaning but the small
selves haunting
us in the stones and is less
always than that help me I am
of that people the grass
blades touch
and touch in their small
distances the poem
begins
D— Oppen! Pwede ka nang bumuo ng sariling poetics (for life) based on these three lines alone: "neither in word / nor meaning but the small / selves haunting"
H— Lakas maka-meta nito ser. Kaaliw. Yung mga putol at pag-hold back, bits and pieces ng thoughts at imagery, at yan ngang, "small / selves haunting," brings to mind yung idea ng poetry as the subject of itself. Parang lutang lang at "we are infinite" ang peg sa kabuuan. Hehe
D— yung meta talaga nito, hindi maiiwasan. poetry does not merely represent experience, but is itself experience. kaso parang kalahati lang ng tula kung hindi matitingnan yung mga bahaging hindi naman (entirely) solipsistic. tulad nung from distance / in the close / crowd all. i suppose distance is subject position, tas yung "close" ay yung tula? pero, ayun nga: "crowd all" so either isinisiksik sa tula ang lahat o umaalagwa ang tula sa pangkalahatan. well, ang saya, tama ka, holding back. kaya ayun, ambivalence. so heto i'm looking at "distances the poem" in at least two ways bec of your "we are infinite"
H— Ka-inspire nga po yung comment ng tula sa proseso ng pagtula na ginagawa na niya mismo sa tula.
"the sources
the wells the poem begins
neither in word
nor meaning but the small
selves haunting"
Habang yung tula e mukhang nagho-holdback lang kaya nagpuputol, pwede ring kine-cleanse nya yung sarili nya, sini-sift o pina-pound, "us in the stones and is less" tas yung mga susunod na linya, ayan na, "blades touch / and touch in their small / distances the poem / begins," as if sinasabi na pag nasala na yung moments, at ang meron ka na lang ay view nung mga maliliit na pagitan between blades of grass touching in small distances--parang ito rin yung "crowd all" na nagsisiksikan and yet umaalagwa--sa ganyang kondisyon lumalabas yung poem na "infinite". Hehe. Tas ang reader, mare-realize na nga lang na parang buhay buhay lang din ito.
Stray observation: yung "of that people the grass / blades touch", reference din po kaya kay Whitman?
D— tiyak yun! people of the grass ang dating sa akin niyan, so poets esp of the whitmanian stripe. or pwede ring artists in general in the sense of grass = jutes, haha
digress lang, pero ang dating sa akin nung blades touch at saka nung siwang sa pagitan ng blades (small distances) ay parang yung unang image dito sa some trees ni ashbery, yung mga dahon ng puno, tsaka yung siwang sa pagitan nila na sabay at mutual ang konsepto ng distance at joining (at na sa mutuality na ito ibinabase ang tula, kung hindi pa nga mismo ang lahat ng talastasang posible)
Some Trees
by John Ashbery
These are amazing: each
Joining a neighbor, as though speech
Were a still performance.
Arranging by chance
To meet as far this morning
From the world as agreeing
With it, you and I
Are suddenly what the trees try
To tell us we are:
That their merely being there
Means something; that soon
We may touch, love, explain.
And glad not to have invented
Some comeliness, we are surrounded:
A silence already filled with noises,
A canvas on which emerges
A chorus of smiles, a winter morning.
Place in a puzzling light, and moving,
Our days put on such reticence
These accents seem their own defense.
H— "Merely being there" bilang communication. Communicating in silence/stillness, or more of, ang communication ay nangyayari with and within their context (the trees' distance and joining). Their being in a position where they are "far this morning / From the world as agreeing / With it, you and I" ay conversation and the conversation is communicating something.
Curious yung pagsulpot ng second person, "you and I". Pwedeng "poet and reader," or "poet and a specific person." Pero pwedeng character lang din naman ito tinuturing as in "agreeing / with it, you and I", and not necessarily the poet breaking the nth wall.
Pero ang pinakamabentang mensahe e yung pag-juxtapose sa emergence ng noise, happy noises, in fact, and yet the kind na hindi nagko-communicate the way the stillness--the joining and aloofness--of the trees does. Pasalamat pala tayo sa trees, poetry, art! Dahil without art, ang matitira na lang sa earth ay "eh". Haha
Sa kabilang dako, ang sakit sa bangs lang magbasa, parang kelangan naka-squint ka lagi na parang may sinisipat sa pagitan ng trees. Hehe
Re: Whitman at "grass people". Iba rin yata ang tama ng leaves kay Oppen kasi matahimik at naghoholdback unlike Whitman, at iba pang alagad, for example, Ginsberg.
D— objectivism daw ang diskarte ni Oppen. pag-aaralan ko pa lang ito at hindi ko pa lubusang maipapaliwanag, pero mukhang malaki ang utang nito sa imagism nina williams, pound, et al at ng modernism nina eliot, pound et al na parehong imposible kung wala si whitman. pero itong mga spare versification na andaming gaps, mukhang mga anak ni dickinson ang mga ganyan. nga lang, (pa)intimate masyado ang grass ni whit: what i assume you shall assume, na clearly hindi (lamang) ito ang stance na gusto ni Oppen (at baka rin ni ashbery, at least sa some trees) may distances daw dapat, may squinting of eyes effect (ika mo nga). at yun parang naghanap sila ng form na makukuha yung sense na yun ng distance plus communion . . . or better yet, (baka) distance plus recognition of distance (poetry?) equals communion. kaya heto ang mga gaps, masasayang enjambment. pero may mga tinanggal ding espasyo kay oppen dahil walang punctuation (of that people the grass)
or art mismo ang communion/solidarity, hence ... "Dahil without art, ang matitira na lang sa earth ay 'eh'."
H— Iba pa ba ito sa objectivism ni Ayn Rand? HAHA. Kasi I assume ibang-iba. LOL
Defensive yung Wikipedia entry: "Note that while the name is similar to Ayn Rand's school of philosophy, the two movements are not affiliated, and are, in fact, radically different." Haha *basa*
D— took me some time to find this, but oppen's ballad gives us what could be a very overt anti-academic stance ("The rocks outlived the classicists") that was to be a sort of objectivist seal
Ballad
by George Oppen
Astrolabes and lexicons
Once in the great houses—
A poor lobsterman
Met by chance
On Swan's Island
Where he was born
We saw the old farmhouse
Propped and leaning on its hilltop
On that island
Where the ferry runs
A poor lobsterman
His teeth were bad
He drove us over that island
In an old car
A well-spoken man
Hardly real
As he knew in those rough fields
Lobster pots and their gear
Smelling of salt
The rocks outlived the classicists,
The rocks and the lobstermen's huts
And the sights of the island
The ledges in the rough sea seen from the road
And the harbor
And the post office
Difficult to know what one means
—to be serious and to know what one means—
An island
Has a public quality
His wife in the front seat
In a soft dress
Such as poor women wear
She took it that we came—
I don't know how to say, she said—
Not for anything we did, she said,
Mildly, 'from God'. She said
What I like more than anything
Is to visit other islands...
H— May naaalala po ako dito na tula na nabuklat sa isang high school textbook sa Calamba (CEGP activity yon. Haha). Not sure kung Teo Antonio pero kilalang makata ito. Basta ang title nya ay parang "Ang Paaralan" o "Ang Aking Paaralan" tas ang nagsasalita ay mangingisda, kinekwento yung experience at mga aral nya sa laot, tipong, ang kanyang lapis ay [insert pamalakaya tool/terminology], ang kanyang papel ay [insert same same]. Traditional ballad sigurong maituturing yung pagkekwento though di ko na pinansin ang form. (Kinopya ko sa isang notebook yun, hanapin ko later for comparison. Hehe)
Ang curious ako ulit ay sa kumento nya sa proseso/experience ng pagsulat at pagbasa ng tula at sa panulaan mismo. Mas klaro at walang bitiw sa imagery ito sa kabuuan e, kumpara dun sa "If It All Went Up in Smoke" at "Some Trees." Tempting na sundan lang yung kwento/anecdote, at of course, talinghaga. But no. Can't be. Masangsang ang simoy sa isla.
So I had to Wiki and relearn ballad at i-explore pa yung historical context. Haha. Obviously, hindi pormang ballad yung tula pero yung subject matter, bilang anecdote nga ng rural life, ay pam-ballad. Then na-realize ko na mas hindi pa nga yun ang fishy e. Mas yung public character ng ballad versus canon/classics, at yung irony na ang ballad naman bilang porma ay galing din sa lab ng academe tas na-popularize (not sure about this but if it's the other way around, ang klaro e yung porma pa rin ay isang tradition/convention at hindi natural na paraan ng pag-objectify sa mundo).
So ang anti-academic stance ay yung dunong mula sa islang ito, sa mga batuhang ito, na hindi maitatanggi ng poor lobsterman who "knew in those rough fields / Lobster pots and their gear / Smelling of salt", na "The rocks outlived the classicists," etcetera. Narito ang mga salita, ang mga panukat... na kahit yung poet ay mahihirapang gagapin kung hindi danas (very Whitmanian, I think).
Kaya dun sa part na nagsalita na yung wife, alam na natin kung paano kinaaadikan at dyino-dyos ang public quality ng isla pero at the same time, gusto ring takasan/layasan ito. (LSS! Argh.)
"She took it that we came—
I don't know how to say, she said—
Not for anything we did, she said,
Mildly, 'from God'. She said
What I like more than anything
Is to visit other islands..."
At ang pagtakas/paglayas, kahit pansamantala, ay kita na rin sa kung paano ito ginawa ng tula sa sarili nya. (mga dash, napuputol na train of thought, lumilipad na isip, etc.)
I guess yun din yung objectivist seal? Gawing guinea pig ang mismong tula ng stance/poetics/politics? Tulad ng "Our days put on such reticence / These accents seem their own defense." ni Ashbery kung saan ang "still performance"/siwang at joining (these accents) ng trees, which I assume, ang tula, and being that this whole canvas is in itself an object, is also its own defense?
Whew. Parang gusto ko muna pradyekin yung mga imagist. Hindi ko pa nabasa si Ezra Pound, mas Williams lang pero hindi ganito kadugo. Haha
D— madugo rin si williams, pero so far mas gusto ko ang "dugo" ni oppen. maganda yung pagbasa mo sa ballad at sa pag-angkin ng piyesang ito sa pormang iyon. gusto ko talaga na biglang nagsalita yung wife, pagkatapos ng pa-astrolabe effect ni poet, ng pagpokus sa lobsterman at sa isla, biglang nagsalita na yung wife na kung tutuusin bukod sa gustong umalis ay gusto ring maranasan naman ang maging turista, ang maging perceiver i suppose as opposed to just perceived (by tourist, classicist, and even the oppen persona . . . baka nga pati ng lobsterman hubby nya)
H— Bukod sa gustong umalis ay maranasan ang maging turista. Hehe. Oo nga. Ayos. Hindi ko pa naman nabasa si Williams nang masinsinan bilang imagist, more of leisurely lang in comparison kay Whitman, which was such a relief. Haha. Nahatak lang talaga ako nung Oppen poem. Intense.
that smoke
would remain
the forever
savage country poem's light borrowed
light of the landscape and one's footprints praise
from distance
in the close
crowd all
that is strange the sources
the wells the poem begins
neither in word
nor meaning but the small
selves haunting
us in the stones and is less
always than that help me I am
of that people the grass
blades touch
and touch in their small
distances the poem
begins
D— Oppen! Pwede ka nang bumuo ng sariling poetics (for life) based on these three lines alone: "neither in word / nor meaning but the small / selves haunting"
H— Lakas maka-meta nito ser. Kaaliw. Yung mga putol at pag-hold back, bits and pieces ng thoughts at imagery, at yan ngang, "small / selves haunting," brings to mind yung idea ng poetry as the subject of itself. Parang lutang lang at "we are infinite" ang peg sa kabuuan. Hehe
D— yung meta talaga nito, hindi maiiwasan. poetry does not merely represent experience, but is itself experience. kaso parang kalahati lang ng tula kung hindi matitingnan yung mga bahaging hindi naman (entirely) solipsistic. tulad nung from distance / in the close / crowd all. i suppose distance is subject position, tas yung "close" ay yung tula? pero, ayun nga: "crowd all" so either isinisiksik sa tula ang lahat o umaalagwa ang tula sa pangkalahatan. well, ang saya, tama ka, holding back. kaya ayun, ambivalence. so heto i'm looking at "distances the poem" in at least two ways bec of your "we are infinite"
H— Ka-inspire nga po yung comment ng tula sa proseso ng pagtula na ginagawa na niya mismo sa tula.
"the sources
the wells the poem begins
neither in word
nor meaning but the small
selves haunting"
Habang yung tula e mukhang nagho-holdback lang kaya nagpuputol, pwede ring kine-cleanse nya yung sarili nya, sini-sift o pina-pound, "us in the stones and is less" tas yung mga susunod na linya, ayan na, "blades touch / and touch in their small / distances the poem / begins," as if sinasabi na pag nasala na yung moments, at ang meron ka na lang ay view nung mga maliliit na pagitan between blades of grass touching in small distances--parang ito rin yung "crowd all" na nagsisiksikan and yet umaalagwa--sa ganyang kondisyon lumalabas yung poem na "infinite". Hehe. Tas ang reader, mare-realize na nga lang na parang buhay buhay lang din ito.
Stray observation: yung "of that people the grass / blades touch", reference din po kaya kay Whitman?
D— tiyak yun! people of the grass ang dating sa akin niyan, so poets esp of the whitmanian stripe. or pwede ring artists in general in the sense of grass = jutes, haha
digress lang, pero ang dating sa akin nung blades touch at saka nung siwang sa pagitan ng blades (small distances) ay parang yung unang image dito sa some trees ni ashbery, yung mga dahon ng puno, tsaka yung siwang sa pagitan nila na sabay at mutual ang konsepto ng distance at joining (at na sa mutuality na ito ibinabase ang tula, kung hindi pa nga mismo ang lahat ng talastasang posible)
Some Trees
by John Ashbery
These are amazing: each
Joining a neighbor, as though speech
Were a still performance.
Arranging by chance
To meet as far this morning
From the world as agreeing
With it, you and I
Are suddenly what the trees try
To tell us we are:
That their merely being there
Means something; that soon
We may touch, love, explain.
And glad not to have invented
Some comeliness, we are surrounded:
A silence already filled with noises,
A canvas on which emerges
A chorus of smiles, a winter morning.
Place in a puzzling light, and moving,
Our days put on such reticence
These accents seem their own defense.
H— "Merely being there" bilang communication. Communicating in silence/stillness, or more of, ang communication ay nangyayari with and within their context (the trees' distance and joining). Their being in a position where they are "far this morning / From the world as agreeing / With it, you and I" ay conversation and the conversation is communicating something.
Curious yung pagsulpot ng second person, "you and I". Pwedeng "poet and reader," or "poet and a specific person." Pero pwedeng character lang din naman ito tinuturing as in "agreeing / with it, you and I", and not necessarily the poet breaking the nth wall.
Pero ang pinakamabentang mensahe e yung pag-juxtapose sa emergence ng noise, happy noises, in fact, and yet the kind na hindi nagko-communicate the way the stillness--the joining and aloofness--of the trees does. Pasalamat pala tayo sa trees, poetry, art! Dahil without art, ang matitira na lang sa earth ay "eh". Haha
Sa kabilang dako, ang sakit sa bangs lang magbasa, parang kelangan naka-squint ka lagi na parang may sinisipat sa pagitan ng trees. Hehe
Re: Whitman at "grass people". Iba rin yata ang tama ng leaves kay Oppen kasi matahimik at naghoholdback unlike Whitman, at iba pang alagad, for example, Ginsberg.
D— objectivism daw ang diskarte ni Oppen. pag-aaralan ko pa lang ito at hindi ko pa lubusang maipapaliwanag, pero mukhang malaki ang utang nito sa imagism nina williams, pound, et al at ng modernism nina eliot, pound et al na parehong imposible kung wala si whitman. pero itong mga spare versification na andaming gaps, mukhang mga anak ni dickinson ang mga ganyan. nga lang, (pa)intimate masyado ang grass ni whit: what i assume you shall assume, na clearly hindi (lamang) ito ang stance na gusto ni Oppen (at baka rin ni ashbery, at least sa some trees) may distances daw dapat, may squinting of eyes effect (ika mo nga). at yun parang naghanap sila ng form na makukuha yung sense na yun ng distance plus communion . . . or better yet, (baka) distance plus recognition of distance (poetry?) equals communion. kaya heto ang mga gaps, masasayang enjambment. pero may mga tinanggal ding espasyo kay oppen dahil walang punctuation (of that people the grass)
or art mismo ang communion/solidarity, hence ... "Dahil without art, ang matitira na lang sa earth ay 'eh'."
H— Iba pa ba ito sa objectivism ni Ayn Rand? HAHA. Kasi I assume ibang-iba. LOL
Defensive yung Wikipedia entry: "Note that while the name is similar to Ayn Rand's school of philosophy, the two movements are not affiliated, and are, in fact, radically different." Haha *basa*
D— took me some time to find this, but oppen's ballad gives us what could be a very overt anti-academic stance ("The rocks outlived the classicists") that was to be a sort of objectivist seal
Ballad
by George Oppen
Astrolabes and lexicons
Once in the great houses—
A poor lobsterman
Met by chance
On Swan's Island
Where he was born
We saw the old farmhouse
Propped and leaning on its hilltop
On that island
Where the ferry runs
A poor lobsterman
His teeth were bad
He drove us over that island
In an old car
A well-spoken man
Hardly real
As he knew in those rough fields
Lobster pots and their gear
Smelling of salt
The rocks outlived the classicists,
The rocks and the lobstermen's huts
And the sights of the island
The ledges in the rough sea seen from the road
And the harbor
And the post office
Difficult to know what one means
—to be serious and to know what one means—
An island
Has a public quality
His wife in the front seat
In a soft dress
Such as poor women wear
She took it that we came—
I don't know how to say, she said—
Not for anything we did, she said,
Mildly, 'from God'. She said
What I like more than anything
Is to visit other islands...
H— May naaalala po ako dito na tula na nabuklat sa isang high school textbook sa Calamba (CEGP activity yon. Haha). Not sure kung Teo Antonio pero kilalang makata ito. Basta ang title nya ay parang "Ang Paaralan" o "Ang Aking Paaralan" tas ang nagsasalita ay mangingisda, kinekwento yung experience at mga aral nya sa laot, tipong, ang kanyang lapis ay [insert pamalakaya tool/terminology], ang kanyang papel ay [insert same same]. Traditional ballad sigurong maituturing yung pagkekwento though di ko na pinansin ang form. (Kinopya ko sa isang notebook yun, hanapin ko later for comparison. Hehe)
Ang curious ako ulit ay sa kumento nya sa proseso/experience ng pagsulat at pagbasa ng tula at sa panulaan mismo. Mas klaro at walang bitiw sa imagery ito sa kabuuan e, kumpara dun sa "If It All Went Up in Smoke" at "Some Trees." Tempting na sundan lang yung kwento/anecdote, at of course, talinghaga. But no. Can't be. Masangsang ang simoy sa isla.
So I had to Wiki and relearn ballad at i-explore pa yung historical context. Haha. Obviously, hindi pormang ballad yung tula pero yung subject matter, bilang anecdote nga ng rural life, ay pam-ballad. Then na-realize ko na mas hindi pa nga yun ang fishy e. Mas yung public character ng ballad versus canon/classics, at yung irony na ang ballad naman bilang porma ay galing din sa lab ng academe tas na-popularize (not sure about this but if it's the other way around, ang klaro e yung porma pa rin ay isang tradition/convention at hindi natural na paraan ng pag-objectify sa mundo).
So ang anti-academic stance ay yung dunong mula sa islang ito, sa mga batuhang ito, na hindi maitatanggi ng poor lobsterman who "knew in those rough fields / Lobster pots and their gear / Smelling of salt", na "The rocks outlived the classicists," etcetera. Narito ang mga salita, ang mga panukat... na kahit yung poet ay mahihirapang gagapin kung hindi danas (very Whitmanian, I think).
Kaya dun sa part na nagsalita na yung wife, alam na natin kung paano kinaaadikan at dyino-dyos ang public quality ng isla pero at the same time, gusto ring takasan/layasan ito. (LSS! Argh.)
"She took it that we came—
I don't know how to say, she said—
Not for anything we did, she said,
Mildly, 'from God'. She said
What I like more than anything
Is to visit other islands..."
At ang pagtakas/paglayas, kahit pansamantala, ay kita na rin sa kung paano ito ginawa ng tula sa sarili nya. (mga dash, napuputol na train of thought, lumilipad na isip, etc.)
I guess yun din yung objectivist seal? Gawing guinea pig ang mismong tula ng stance/poetics/politics? Tulad ng "Our days put on such reticence / These accents seem their own defense." ni Ashbery kung saan ang "still performance"/siwang at joining (these accents) ng trees, which I assume, ang tula, and being that this whole canvas is in itself an object, is also its own defense?
Whew. Parang gusto ko muna pradyekin yung mga imagist. Hindi ko pa nabasa si Ezra Pound, mas Williams lang pero hindi ganito kadugo. Haha
D— madugo rin si williams, pero so far mas gusto ko ang "dugo" ni oppen. maganda yung pagbasa mo sa ballad at sa pag-angkin ng piyesang ito sa pormang iyon. gusto ko talaga na biglang nagsalita yung wife, pagkatapos ng pa-astrolabe effect ni poet, ng pagpokus sa lobsterman at sa isla, biglang nagsalita na yung wife na kung tutuusin bukod sa gustong umalis ay gusto ring maranasan naman ang maging turista, ang maging perceiver i suppose as opposed to just perceived (by tourist, classicist, and even the oppen persona . . . baka nga pati ng lobsterman hubby nya)
H— Bukod sa gustong umalis ay maranasan ang maging turista. Hehe. Oo nga. Ayos. Hindi ko pa naman nabasa si Williams nang masinsinan bilang imagist, more of leisurely lang in comparison kay Whitman, which was such a relief. Haha. Nahatak lang talaga ako nung Oppen poem. Intense.
Mag-subscribe sa:
Mga Post (Atom)