May 25, 2012

Sa Ilalim ng Banyagang Ulan XX

ni Juan Gelman
aking salin

Kay Cesar Fernández Moreno


Dito sa Europa ang panahon ay may pagkakasunod-sunod, walang nagbibihis ng barong nasuot na kinabukasan, at walang nagmamahal sa babaeng mamamahalin niya kahapon.

Sa aking bansa, magagamit ni Carlos ang hibla ng walis upang patayin ang diktador upang magtagal ang kanyang buhay. Ibibigay ni Paco ang kanyang buhay upang hindi magpatuloy ang mga kasalukuyang pangyayari, anumang kinabukasan ang nasusunog sa ating gunita, ang nakalipas ay kontinenteng matutuklasan isang araw.

Dito walang naglalaba ng mga lampin ng kanyang ina. At walang matandang babaril sa kanyang sarili sa kuna, walang durugistang sasabat sa taong iisa ang braso at walang bibig, sa patay na may mga permit, sa mga bulag na hindi nagsasabing “tumingin” at tumitingin.

Roma / 5-25-80

May 16, 2012

Sa Ilalim ng Banyagang Ulan XVII

ni Juan Gelman
aking salin


Mahal ko itong ibang bansa para sa mga ibinibigay nito sa akin, para sa mga hindi nito ibinibigay sa akin.

Sapagkat katangi-tangi ang aking sariling bayan. Hindi ito ang pinakadakilang bayan, ito’y katangi-tangi. At ang mga banyaga, iginagalang nila ito nang basta-basta, ganoon talaga sila, ganoong kakaiba, ganoong kakaiba ang kanilang kagandahan.

Nadadala ako ng kanilang kagandahan. Wala akong kinalaman sa kanilang pamamaraan ng pagkamit ng kagandahan.

Ito ang nakakaengganyo: kapag inihahandog nila sa akin ang kanilang kagandahan, ibinibigay rin nila ang pagiging banyaga ng kanilang kagandahan. Kawalang-hustisya, pasakit, pahirap – halos palaging nakikialam .

Saludo ako sa iyo, kagandahan. Mga piraso tayo ng pandaigdigang paglalakbay, kakaiba, kabaligtaran, nadadala ng pare-parehong mga alon.

Mauuwi tayo sa isang dalampasigan kung saan. Gagawa tayo ng kaunting apoy laban sa lamig at gutom.

Magiging mapusok tayo sa ilalim ng iisang gabi.

Magkikita tayo, makikita natin.

Roma / 5-16-80

May 14, 2012

Sa Ilalim ng Banyagang Ulan XVI

ni Juan Gelman
aking salin


Hindi nila dapat hinuhugot ang mga tao mula sa kanilang pagkakaugat sa kanilang mga lupain o bansa, hindi dapat sa pamamagitan ng karahasan. Nananatiling nagdadalamhati ang mga tao. At nananatiling nagdadalamhati ang bansa.

Kapag ipinapanganak tayo, pinuputol nila ang higod. Kapag ipinapatapon tayo, walang pumapatid sa gunita, sa wika, sa daloy ng dugo. Kailangan tayong matutong mabuhay na tila mga bromeliad, nabubuhay sa hangin lamang.

Isa akong halimaw na halaman. Nilalayo ako mula sa aking mga ugat ng isang libong milya at walang tangkay ang nag-uugnay sa amin, dalawang dagat at isang karagatan ang naghihiwalay sa amin. Sinisinagan ako ng araw habang humihinga ang aking mga ugat sa gabi, nagdurusa sa gabi sa ilalim ng araw.

Roma / 5-14-80

May 13, 2012

Sa Ilalim ng Banyagang Ulan XIV

ni Juan Gelman
aking salin


Dumating ang aking ama sa Amerika na nasa harapan ang isang kamay at nasa likuran ang isa pa, na mas maigi na rin upang hindi mahubo ang kanyang pantalon. Dumating ako sa Europa na nasa harapan ang aking isang kaluluwa at nasa likuran ang isa pa, na mas maigi na rin upang hindi mahubo ang aking pantalon. Gayumpaman, may mga pagkakaiba. Pumunta siya para manatili; pumunta ako upang manumbalik.

May mga pagkakaiba, sabi mo? Sa pagitan nating dalawa, tayong dumating at umalis, sinong nakakaalam kung saan ito magtatapos?

Papa – nabubulok na ang iyong cranium sa daigdig kung saan ako ipinanganak, isa itong simbolo ng pandaigdigang kawalan ng hustisya. Kaya naman hindi ka gaanong nagsasalita; hindi mo na kailangan. At ang iba pa – pagkain, pagtulog, paghihirap, paggawa ng mga bata – ito ang mga kinakailangang hakbangin, natural lamang, na tila nagsusumite ng mga papeles para sa pag-iral bilang tao.

Hindi kita malilimutan, sa kalahating-ilaw ng hapag-kainan, patungo sa liwanag ng iyong mga ugat. Dati-rati’y kinakausap mo ang iyong lupa. Hindi mo makuhang ipagpag ang lupang iyan mula sa mga paa ng iyong kaluluwa. Mga paang punong-puno ng lupa na tulad ng isang dakilang katahimikan, katulad ng tingga, katulad ng liwanag.

Roma / 5-13-80

May 12, 2012

The Mother Day

We truly honor only those whose sacrifice we can’t repay. We living injustices, we petty screams, inevitable rebellions, teat-bites. Happy Mother’s Day is giving one day, hallmark-wise, because the rest are unavailable, spoken for, impossible now to kiss.

May 11, 2012

Sa Ilalim ng Banyagang Ulan IX

ni Juan Gelman
aking salin


Nakapula kami sa labas ng bayan, sa lupa sa labas, umuulan, dinidilaan ng mga liyab ang mga santo, nagsisidaan ang mga kalansay na parang mga ibon, kinakaladkad ng suso ng babae ang alapaap. Tila ahas ang pila sa haba nitong 14,000 kilometro. Mga Argenguayan, mga Urulean, mga Chilentinian, mga Paraguvian, at lahat sila'y kumukulo. Hinihila nila ang gabi ng Timog Amerika, nagngangalit ang kanilang mga kaluluwa sa katahimikan. Iyan ang tunay nilang trabaho.

Roma / 5-11-80



Online, post-review, and it's been months of not speaking

ADEV : I have the book you were raving about, as well as the rave.

DENN : Hello po! Did you buy or borrow?

ADEV : You do know, don't you? That I've got the linguistic advantage on this one?

DENN : Understood, ma'am. Shall you write for or against?

ADEV : This is all you are ever going to get.

DENN : Which one? I don't follow.

ADEV : You held back! Forgive me for saying this, but it was a most vulgar display of holding back.

DENN : Have you read clean through?

ADEV : Why? Should I intend to? Give me a straight answer, nobody wants another link to the review.

DENN : It's okay, ma'am. I think you've read enough.

ADEV : Good, that's a start. Take your little man-steps toward honesty. Do you have any idea how that sounded? It sounded like you were asking me to read the whole thing.

DENN : I was wishing you would become the whole thing.

May 9, 2012

Sa Ilalim ng Banyagang Ulan IV

ni Juan Gelman
aking salin


Nabungkal na ako mula sa pagkakaugat sa iyo. Umaapak na ang aking mga paa sa sari-saring lupalop, at nauuwi sa ganitong pamumuhay sa ibang lupalop nang hindi nagsisinungaling sa aking sarili, nang hindi nagsisinungaling. Ang mga maseselan at maliliit na halaman ay maaaring mabuhay. Kaibigan nila ang hangin – bagamat wala itong naiintindihan tungkol sa kahit ano – at kaya nito silang buhayin, ilawan. Patuloy ang kanilang paghinga, ang mga maliliit na halaman.

Bibisita ako sa gabi at titingnan sila, pakikinggan ang kanilang paghinga, ang kanilang mga titig na tumititig din sa akin, pabalik at tutok, mga apoy na tumutupok sa kahoy na ikaw, lupaing nasusunog sa lahat ng daigdig, nag-uumapaw na ikaw, napakahirap, lubhang nag-iisa.

Roma / 5-9-80

May 6, 2012

First Book Review Printed Before I Turn 44

"The Beloved Idiom: A Reading of Villafania's Pinabli & other poems" is officially the first review I've written that saw print. Or, will see print later when the sun rises on the newsstands. I published some online for Tinig.com (I recall reading a poem then appending a translation) and Peyups.com (a Rushdie reading, among others), but I wrote those samples years ago, lifetimes really, for I had no children then and was yet to meet my wife.

There was a reason why I didn't pursue critiquing as a regular writing activity. I wished to keep my students from knowing how I read out of fear that they would parrot my voice or, perhaps worse, gain my eye for the page. How would I grade them then? Flunk them for the insult or deck them with five fat check marks for the flattery?

This was also the reason why I kept this blog down for so long. Someone read what I thought about a certain novel, and she confessed that she had difficulty thinking of a new angle after that. I heard she's teaching now at another university, but I valued her thoughts years before she qualified for that position. It was sad to know I somehow left a stopper somewhere in that mind of hers, and deleting the guilty posts did not help at all.

Maybe I should just accept the whole teaching-as-modeling framework without any reservations. Once, there was a co-teacher who gave me "hawa-hawa lang 'yan!" as some sort of pedagogical principle or battle-cry. Monkey-see monkey-do, yes? Is it not valid? Is it not well-made and of-nature? Is it not the universal way of teaching?

Remind, again, why the surface of this earth teems with the peelings of bananas?

May 5, 2012

My Teether

"Daddy kantahin mo uli yung teether."

"'Cross the rainbow bridge of Asgard! Where the booming heavens roar! You'll behold in breathless wonder! The god of thunder, Mighty Thor!"

"E daddy, bakit sabi mo teether? Kantahin mo uli yung teether!"

"'Cross the rainbow bridge of Asgard! Where the booming heavens roar! You'll behold in breathless wonder! The god of thunder, Mighty Thor!"

Sabay hagis ng marakas sa abakus. Boom! At masaya na naman ang mga bata.

May 4, 2012

Ang Maingay na Pasahero ni Manong Drayber

Inabot na ako ng hapon sa pag-uwi. Lumabas lang naman ako dahil nakaligtaan ang regalo ni ninong Jol kay Elisha sa package counter ng Depot. Kasama nito ang mga libro mula sa Faura, isa na rito iyong ipinaaabot kay Pink. Umaga pa naiwan ang bag kaya nakahinga ako nang maluwag na hindi nila binuksan o pinagsuspetsahang nagdadala ng bomba.

May dyip na agad sa bungad. Doon ako sa dulo tumungo, sa likod mismo ng drayber. Kauupo ko pa lang, narinig ko na ang malakas na boses ng lalake sa kabilang dulo. Nilalait nung tao ang drayber, kesyo mapansamantala sa mga pasahero, kesyo bingi, kesyo matanda.

Sa totoo lang, mukhang mas matanda ang lalakeng ito, semikal ang tabas, kulang sa ahit, at maputi ang natitirang buhok sa anit, pisngi, at baba. Tuloy-tuloy ang tirada niya sa drayber, pero nang pumapara ang isang grupo ng mga pasahero, kapansin-pansing siya pa ang sumesegunda sa drayber. “Ate,” sabi ng lalake, “may pulis kasi, ilalagpas nya nang konti.”

Kaso, kahit nailagpas na, may isa pang unipormadong naghihintay. Muli, ang lalake ang nag-abiso sa grupo, “teka lang ha, konti pa.”

Hindi nagtagal, halata nang magkaibigan ang dalawa, nag-aasaran lang. Kapos din kasi sa pagtugon ang drayber kaya hindi ko malaman kung natutuwa siya sa set-up. Baka hindi lang makatutol. Baka pinagbibigyan lang ang kaibigan. Baka rin namang hindi niya naririnig ang ilang banat ng kausap, syempre naman, kasi nga nagmamaneho.

May dalawang sumakay, at ako mismo ang nag-abot ng mga bayad nila, isang bente at isang singkwenta. “Ilan ho itong mga bente?” tanong ng drayber.

“Tig-isa,” sabi ng isang pasahero, “pero singkwenta yung isa.”

Biglang tumawa ang maingay na lalake. “Pagpasensyahan na po nyo, may kahinaan na mata nyan e!”

Tumawa naman si manong drayber, kaso kulang pa rin ang naisukli niya kaya inulit ng pasahero na singkwenta ang kanyang inabot. Syempre, hindi ito pinalampas ng lalake. “Ayan na nga bang sinasabi ko sa inyo! Dadayain kayo ng isang yan! Pupwede ba yun? Dose isinukli sa singkwenta?”

Tulad ko, agad ding nakuha ng mga bagong sakay na nagbibiruan lang ang dalawa. Mas napapadalas na ring sumagot ang drayber, halimbawa, nang pag-usapan ang parating na laban nina Cotto at Mayweather, si manong drayber naman ang bumanat, “wala akong pakialam sa mga yon, ayaw namang humarap sa kin e.”

Sinimulang magkwento ni manong drayber tungkol sa nasirang bushing at sumabog na pipe ng kanyang dyip. “Buti hindi sumabog sa mukha mo!” sagot ng lalake.

Bumaba ang pasahero sa harap, at inimbita ni manong ang kanyang kausap. “Parine ka kasi, anlayo mo dyan, kaya hindi ako makaganti sa yo!”

Tumawa lang ang lalake. Pumara ito nang makarating ang kami sa may bakery, “oy, dito lang ako!”

Ngunit sabi ng drayber, “hindi, pagbalik ka na bumaba!”

Kaso, nang makalampas ng Demarses, may pumarang pasahero. Muli, tumawa na naman ang lalake, “malas mo, may pumara!”

Doon pa sa may library ang babaan ko. May kahabaan pa ang lalakarin, ngunit sinamahan ako ng eksenang iyon hanggang makarating sa bahay. Marami nang nakaranas ng sitwasyong ito ano?

Kailangan mo lang ng kausap. Ang gusto niya ay audience.

May 3, 2012

Best Dissertation Award

*ring ring

SEC: Hello, sino po sila?
REU: Uy, baka naman lumabas na resulta.
SEC: Ng ano po? Hindi pa yata.
REU: Yung sa best dissertation, anong sabi ng judges?
SEC: Bawal po yun, sikreto pa po.
REU: So meron na nga?
SEC: Wala pa ho.

*ring ring

SEC: Hello.
REU: Ano bale ang results natin?
SEC: Ser? Katatawag nyo lang, wala pa rin po.
REU: Sikreto pa raw ba, hindi pwedeng ipasabi?
SEC: Tumpak po! Hehe.
REU: So meron na nga, otherwise walang ililihim di ba?
SEC: Kung gusto nyo ho, tawagan nyo judges.
REU: A ganun ba. Anong numero ba? Pangalan na rin.
SEC: Nay! Lalong bawal yun!
REU: Ikaw naman, atin-atin lang.
SEC: Ayoko lang pong maghanap ng ibang trabaho sa init ng panahon ngayon.
REU: Okey, ganito na lang, iha. Nanalo ba ako o hindi?
SEC: Hindi po.
REU: . . .

*ring ring ring ring . . .

*ring ring ring ring . . .

*ring ring ring ri–


SEC: . . .
REU: Hello?
SEC: Hello po.
REU: Uy! Andyan ka pala.
SEC: Lunch break po kanina.
REU: Bawal na naman.
SEC: Wala pong mahalagang tawag pag lunch, in my experience.
REU: Anong experience kung hindi mo naman sinasagot yung phone?
SEC: Ser, next week pa po pwedeng kunin yung hard copy na sinabmit ninyo.
REU: Sinong nanalo?
SEC: Hindi po pwedeng sabihin.
REU: Kahit yung first lang, iha.
SEC: Isa lang naman po talaga yung panalo.
REU: Ganito na lang, ano yung topic niya?
SEC: Wala siyang topic.
REU: Hindi nga, kahit topic lang.
SEC: Bawal sabihin kahit kung anong department niya.
REU: Hindi ba talaga kami pwedeng mag-tie?
SEC: Ay! Buti po pinaalala ninyo, magsi-CR lang ako.

*ring ring ring ring . . .

*ring ring ri–


SEC: Hello!
REU: Ayan, hello! Paki-suggest mo naman sa judges na tie na lang kami–
SEC: Hello! This is Farmacia Amiga! If you want your Viagra reserved, PRESS 1. If you want your purchase doubled, PRESS 2. If you want to use your Senior Citizen card, PRESS 3.

May 1, 2012

The Burton Creative Process

STEP 1: Go to bed. Lock the door behind you, and leave the lights on. Lie on your back.

STEP 2: Look up at the ceiling, stare at that custom poster of Depp, head made naked of hair, even of facial hair, not one Depp eyebrow in sight. The background's black, by the way, but so is the rest of the ceiling, the walls and floor in sinister shades of cotton candy.

STEP 3: If a dream comes, proceed to the next step. If a dream does not come, repeat STEP 1.

STEP 4: Storyboard the dream.

STEP 5: Call Warner, Mandalay, call 20th Century, etc. See who puts up a fight.

(IMPT! Do not linger as he practices his lines; allow the stylists to do his hair in peace. Rather, retreat always and again to STEP 1.)